Recent besloot de Japanse centrale bank om niet langer rente te vergoeden over de reserves die commerciële banken bij haar aanhouden. Sterker nog, de centrale bank gaat de banken een rente van 0,1 procent in rekening brengen. Daarmee sloot de Japanse centrale bank zich aan bij Denemarken, Zweden en Zwitserland waar men dit fenomeen al langer kent. Inmiddels wordt in een kwart van de wereld (gemeten naar BNP) op de een of andere manier een negatieve rente berekend. Zo kennen ook Duitsland en ons land al negatieve rentes op een groot gedeelte van hun staatsleningen. Het is een paradijs voor de Ministers van Financiën.
Het fenomeen negatieve rente blijkt het zoveelste instrument van centrale banken in hun strijd tegen deflatie. De door de centrale banken in rekening gebrachte rente geldt als de bodem voor alle geldmarktrentes. De kosten om te kunnen lenen worden steeds lager. Zoals gezegd dient het enerzijds om de deflatie te bestrijden, maar anderzijds ook, zij het stilzwijgend, om de koers van de eigen munt te drukken.
Bodem
Nog niet zo lang geleden werd gedacht dat de bodem op nul zou liggen. De rol van centrale banken zou bij dergelijke percentages uitgespeeld zijn. Niets is minder waar. De vrees dat banken en hun spaarders het geld van de rekeningen zouden halen en vluchten in cash blijkt tot op heden ongegrond. Banken blijven gelden aanhouden bij de centrale bank en spaarders vluchten (nog) niet in cash. Daarbij dient gezegd dat banken terughoudend zijn met het verlagen van hun rente uit vrees dat spaarders dat uiteindelijk toch gaan doen.
Voor bedrijven ligt dat overigens gecompliceerder. Je zult maar Apple heten en 216 miljard dollar aan cash van de bank moeten halen. In welke kluis ga je dat opbergen? Om over de beveiliging maar niet te spreken. Die vrees voor kapitaalvlucht zorgt er ook voor dat in Nederland de spaarrente nog steeds te hoog is. Dat zou je misschien niet zeggen bij de huidige percentages, maar ondanks de historische laagte zijn ze geen goede afspiegeling van de marktverhoudingen.
Tot hoever?
Tot hoever kunnen centrale banken hiermee doorgaan? Banken zien bij de huidige rente hun verdienmodel ernstig in gevaar komen. Ten eerste wordt hun funding bedreigd door mogelijk vertrekkende spaarders. Ten tweede kunnen ze bij de huidige lage rente steeds minder marge in rekening brengen bij hun kredietverlening. Beleggers in bankaandelen hebben dit inmiddels ook in de gaten getuige de forse koersdalingen dit jaar. In Europa wordt voor banken maar een slordige 0,5 tot 0,7 keer de boekwaarde betaald. Juist ja, dezelfde banken die kortgeleden notabene nog met vlag en wimpel door de stresstest van waren gerold. Maar de margedruk stelt banken voor grote problemen. Zo verklaarde Julius Baer, een Zwitserse Private Bank, te overwegen spaarders voor hun deposito te laten betalen. In Denemarken is er al een bank die klanten een negatieve hypotheekrente in rekening brengt.
Negatieve rentes zetten de wereld op zijn kop. Het wordt bij langdurig lage rentes de moeite waard om rekeningen zo veel mogelijk vooruit te betalen. Bedrijven zullen hun leveranciers zo snel mogelijk betalen, het liefst nog voordat de goederen geleverd zijn. De ontvangst van tegoeden zal men het liefst willen uitstellen. Vreemd? In Zwitserland was er al een Kanton dat zijn inwoners adviseerde hun belastingverplichtingen vooral niet al te snel te voldoen. Kortingen voor vervroegde inning werden al eerder afgeschaft. Straks gaan mensen die te hard rijden hun boetes nog betalen voordat ze een overtreding begaan hebben, bij wijze van spreken.
Verlies van vertrouwen
Het mag duidelijk zijn dat centrale banken met hun negatieve rentepolitiek tegen een grens zullen aanlopen. Ze lopen serieus het risico het bestaande systeem volledig te laten ontsporen met een totaal verlies aan vertrouwen van burgers in het bestaande geldstelsel tot gevolg. Dat risico mogen ze nooit nemen, aangezien ze juist dienen als hoeders van het vertrouwen in het geldstelsel.
Voor het zover is staan banken behoorlijk met de rug tegen de muur. Dat kan nooit de bedoeling zijn, omdat banken juist nodig zijn als schakel in het beleid van de centrale banken. Om de economie te stimuleren en de inflatie aan te wakkeren dienen zij de kredietverlening op te voeren om zo het goedkope geld aan de consument door te kunnen geven. Wanneer de rente te laag is werkt dat mechanisme niet goed meer. Centrale banken moeten snel iets anders verzinnen in hun strijd tegen deflatie. Aangezien de mens oneindig inventief is en centrale bankiers doorgaans (heel) slimme mensen zijn, zullen ze dus wel met iets nieuws komen. Voorlopig staat de financiële wereld echter nog (even) op z’n kop.
Martine Hafkamp is algemeen directeur van Fintessa Vermogensbeheer. Fintessa is een zelfstandig, onafhankelijk en gespecialiseerd vermogensbeheerkantoor uit Baarn, en tweevoudig winnaar van de Gouden Stier.
Deze publicatie is samengesteld door Fintessa B.V. De in deze publicatie vermelde gegevens zijn ontleend aan door Fintessa B.V. betrouwbaar geachte bronnen en publiekelijk bekende informatie. Deze publicatie bevat beleggingsaanbevelingen, maar geen beleggingsadvies noch een aanbieding of uitnodiging tot koop of verkoop van enig financieel instrument. Voor de juistheid en volledigheid van de genoemde feiten, gegevens, meningen, verwachtingen en uitkomsten daarvan kan Fintessa B.V. niet instaan.
Fintessa B.V. is een beleggingsonderneming en beschikt over een vergunning op grond van de Wet financieel toezicht. Fintessa B.V. staat onder toezicht van de Autoriteit Financiële Markten en De Nederlandsche Bank. Voor de uitgebreide Disclaimer verwijzen wij naar onze website www.fintessa.nl.
Meld u aan voor de Belegger.nl dagelijkse nieuwsbrief
en blijf op de hoogte van de laatste ontwikkelingen op de beurs!