Voor een CO2-vrije toekomst is kernenergie nodig
Het is een illusie dat we de klimaatdoelen zullen halen met wind en zon, betoogt FD-redacteur Bert van Dijk. Kerncentrales zijn een noodzakelijk onderdeel van de oplossing.
Het afgelopen decennium was volgens de Nasa de warmste tienjaarsperiode die ooit is gemeten. De opwarming van de aarde door de invloed van de mens is onbetwist en wordt wereldwijd steeds zichtbaarder. Bijna alle landen hebben daarom in het Parijsakkoord van 2015 afgesproken maatregelen te zullen nemen om de uitstoot van CO2 drastisch te reduceren en zo de opwarming van de aarde te beperken tot maximaal 2 graden, maar liever nog tot 1,5 graad.
De mooie woorden, beloftes en intenties van alle landen ten spijt, neemt de CO2-uitstoot in de wereld echter niet af, maar nog steeds toe. En het aandeel hernieuwbare energie groeit ondanks miljarden euro's aan investeringen en subsidies slechts mondjesmaat en bij lange na niet hard genoeg om de klimaatdoelstellingen voor 2030 en 2050 te halen.
Nederland hekkensluiter
Dat geldt ook voor Nederland. In 2013, toen het Energieakkoord werd gesloten, was 4,72% van alle energie in Nederland hernieuwbaar; dat wil zeggen geproduceerd met wind, zon en vooral biomassa-energie. Afgelopen jaar lag dat percentage op 8,6%. In zes jaar tijd is het aandeel dus met slecht 3,9 procentpunt gestegen. En dat is vooral dankzij het omstreden verbranden van hout.
Wind en zon waren samen afgelopen jaar goed voor een magere 3% van alle opgewekte energie in Nederland. Ons land is daarmee hekkensluiter in de Europese Unie. Alle andere lidstaten doen het beter. Bij het terugdringen van de CO2-uitstoot is Nederland zelfs door de hoogste rechter op de vingers getikt, omdat de voortgang achterblijft bij wat het kabinet zelf steeds belooft en Nederland zijn zorgplicht naar haar burgers verzaakt.
Alarmbellen
Ook wereldwijd gaat het niet goed. De installatie van nieuwe windmolens en zonneparken houdt de groei van de totale energievraag simpelweg niet bij, laat staan dat hernieuwbare energie erin slaagt het wereldwijde energiesysteem minder fossiel te maken. Het feit dat fossiele brandstoffen nu nog steeds ongeveer 80% van de wereldwijde energiemix uitmaken, net als dertig jaar geleden en ondanks tientallen miljarden investeringen in duurzame energiebronnen, laat zien hoe moeilijk het is de wereld van zijn fossiele verslaving te bevrijden.
Ondertussen trekken politici, activisten, wetenschappers, economen en experts steeds luider aan de alarmbel. ‘Regeringen moeten actie ondernemen en wel nu. Er is geen tijd te verliezen’, zei secretaris-generaal António Guterres van de Verenigde Naties tijdens de laatste klimaattop in Madrid.
Klimaatwetenschappers luiden inmiddels zo’n beetje alle noodklokken die er zijn: de ijskappen smelten, permafrost ontdooit, oceanen raken verzuurd, de temperatuur loopt op. De Britse krant The Guardian heeft het niet meer over klimaatverandering, maar heeft het woord in al zijn berichtgeving officieel vervangen door klimaatcrisis of klimaatnoodgeval.
En hoewel het beleid in de afgelopen jaren niet bepaald tot vertrouwen voor de toekomst leidt, gaan landen onverdroten voort op dezelfde weg. De Europese Commissie kondigde bij monde van vicevoorzitter Frans Timmermans onlangs aan in 2050 het eerste klimaatneutrale continent te willen zijn. De EU wil de komende tien jaar €1000 mrd aan publiek en privaat geld vrijmaken voor investeringen in projecten die klimaatverandering moeten tegengaan.
36.000.000
Het sluiten van kerncentrales in Duitsland heeft geleid tot 36 miljoen ton extra CO2-uitstoot per jaar.
Kernenergie
De enige technologie die nu al een substantiële CO2-vrije bijdrage levert, kernenergie, is echter uitgesloten van deze zogenoemde 'green deal'. Kerncentrales zijn goed voor ongeveer een kwart van alle elektriciteit in de EU en daarmee verreweg de grootste CO2-vrije energiebron die de EU heeft.
Een aantal landen - Duitsland voorop - wil zelfs bestaande kerncentrales sluiten. Het ontmantelen van deze schone energiebron in een tijd waarin elke gram extra CO2 in de atmosfeer moet worden vermeden, is onverantwoord. De ene CO2-vrije energiebron deels vervangen door een andere, zal het uitfaseren van fossiele CO2-uitstotende centrales alleen maar vertragen.
De Duitse bondskanselier Angela Merkel die in een gloedvol betoog zegt dat ze 'alles moet doen wat menselijk mogelijk is' om de grote uitdaging van de mensheid - klimaatverandering - aan te kunnen en vervolgens een nieuwe CO2-uitstotende kolencentrale opent en CO2-vrije kerncentrales gaat sluiten, is niet alleen ongeloofwaardig. Ze deelt ook een brutale klap uit in het gezicht van iedere burger die oprecht bezorgd is over de opwarming van de aarde.
Ja, het is waar dat de CO2-uitstoot in Duitsland door het groeiende aandeel wind- en zonne-energie afneemt, maar om de gewenste 80%-95%-reductie in 2050 te realiseren, zal het tempo van de reductie fors omhoog moeten. Het sluiten van CO2-vrije elektriciteitscentrales bereikt precies het tegenovergestelde.
Frans Timmermans
'Ik heb ideologisch niets voor én niets tegen kernenergie', zei vicevoorzitter Frans Timmermans van de Europese Commissie onlangs in het NRC. Maar volgens hem is kernenergie 'hartstikke duur' en is er dus geen businesscase.
Dat er nu geen businesscase voor kernenergie is, klopt. Die zal er ook nooit komen, zolang andere vormen van energie met subsidie de energiemarkt verstoren. Wind- en zonnestroom krijgen voorrang op het elektriciteitsnet.
Dat betekent dat kolen-, gas- en kerncentrales alleen aanvullend zijn en niet zoals vroeger 24 uur per dag staan te draaien. Weggeconcurreerd door verplichte voorrang voor wind- en zonne-energie, verliezen deze centrales in de toekomst automatisch hun verdienmodel. Ze draaien dan simpelweg te weinig uren om de kosten terug te verdienen.
Er is geen investeerder die in zo'n markt een nieuwe centrale gaat bouwen. Zeker niet als daar niet iets van een langetermijnzekerheid of garantie van de overheid tegenover staat. Tegelijkertijd is de realiteit dat dergelijke centrales altijd noodzakelijk zullen blijven om stroom te leveren als het niet waait of de zon niet schijnt.
Tsjernobyl en Fukushima
Natuurlijk heeft kernenergie risico's, maar zelfs 'Tsjernobyl' en 'Fukushima' hebben - in tegenstelling tot wat veel mensen denken - geleid tot een een relatief beperkt aantal dodelijke slachtoffers. Zet deze menselijke drama's af tegen de miljoenen mensen die elk jaar overlijden door luchtvervuiling als gevolg van fossiele centrales, en het is duidelijk dat het sluiten van kerncentrales levens kost en voor meer luchtvervuiling zorgt.
Recent onderzoek van de toonaangevende Amerikaanse economische denktank National Bureau of Economic Research maakte dat onlangs heel concreet inzichtelijk: het sluiten van kerncentrales in Duitsland heeft geleid tot 36 miljoen ton extra CO2-uitstoot per jaar. Het sluiten van de centrales is vooral opgevangen door kolencentrales, zo concluderen de onderzoekers, en dat heeft ervoor gezorgd dat er 1100 mensen per jaar meer overlijden aan de gevolgen van de fijnstofuitstoot.
Veilige energiebron
Als het gaat om klimaatverandering, luisteren verstandige beleidsmakers terecht naar wetenschappers die ons waarschuwen voor de gevolgen van door de mens veroorzaakte klimaatverandering. Maar als diezelfde wetenschappelijke wereld aantoont dat kernenergie de veiligste energiebron is, zoals onder andere het toonaangevende The Lancet deed, waarom luisteren we dan niet?