Groenland wil met smeltwater de vrijheid veroveren
Donald Trump wil Groenland kopen. Vanonder het ijs van het grootste eiland ter wereld klinkt de lokroep van olie, ijzererts en zeldzame metalen. Maar de Amerikaanse president kreeg nul op het rekest. Groenland wil juist onafhankelijk worden en wel met water.
In 2018 begon Thomas Vildersboll zijn bedrijf Inland Ice, dat zoet water bottelt, van de enorme hoeveelheid ijs dat het grootste deel van Groenland bedekt. In ruil voor een exploitatievergunning betaalt Inland Ice de Groenlandse overheid accijns voor elke liter smeltwater dat het opvangt.
Vildersboll verkoopt zijn water in chic vormgegeven flesjes, bedoeld om op tafel te zetten bij een exquis diner, als goede wijn. Het bedrijf beroemt zich erop dat het ijs dat voor dit product wordt gebruikt ‘meer dan 100.000 jaar vastgevroren heeft gezeten – en zonder enig contact met de aardlagen en lang voordat de eerste mens voet binnen de poolcirkel zette, is gevormd’.
Daarom, aldus het promotiemateriaal, behoort het water van Inland Ice tot ‘een uitzonderlijk zeldzame categorie: het is het zuiverste onbewerkte water op aarde – en heeft een smaak die al even uniek is'.
Inland Ice hoeft zich geen zorgen te maken over de aanvoer van dit water, want het stroomt zo omlaag uit het binnenland van het eiland. Een adviseur van de Groenlandse overheid vertelde dat ze het water als een oneindige bron zag.
De Groenlandse ijskap heeft een oppervlakte van zo’n 2400 bij 1100 kilometer. Op zijn dikste punt is hij bijna 3 kilometer dik. De ijsplaat verliest 250 gigaton water per jaar, genoeg om zo’n 100 miljoen zwembaden van Olympische afmetingen te vullen. Maar zelfs in dat verbijsterende tempo zal er tot in de verre toekomst water uit blijven stromen.
Het smeltende ijs toont de kracht en snelheid van de klimaatverandering. Maar voor de overheid van Groenland en ondernemers zoals Vildersboll is het een kans. Flessenwater is een groeiende mondiale industrie en Groenland gaat ervan uit dat die trend doorzet. Daarom nodigt het andere bedrijven uit mee te dingen naar waterrechten. De overheid is zelfs bezig het ouderwetse handelsbeleid te hervormen en begint hier en daar te tornen aan het economische systeem dat Groenland financieel afhankelijk houdt van de vroegere kolonisator en huidig leenheer Denemarken.
De kans blijft klein dat flessenwater de revolutie brengt die het grootste eiland ter wereld naar onafhankelijkheid stuwt. Maar de verkoop van smeltwater heeft er wel toe bijgedragen dat Groenland zich meer openstelt voor de buitenwereld, nu het wegen naar onafhankelijkheid zoekt.
Koloniale heerschappij
Denemarken heeft vanaf 1721 tot aan de Tweede Wereldoorlog de koloniale heerschappij gehad over Groenland en zijn oorspronkelijke bevolking. Het gebruikte het eiland voor de jacht op walvissen en robben, de handel met de Inuit en om het christendom te verspreiden.
De Verenigde Staten hebben eerder aangeboden Groenland te kopen. Nadat nazi-Duitsland in 1940 Denemarken had bezet, bouwden de Amerikanen militaire installaties op Groenland om het eiland tegen de Duitsers te verdedigen, en aan het eind van de oorlog boden ze aan om het over te nemen van Denemarken, voor $100 mln in goud. Denemarken sloeg dat aanbod af en in 1953 werd de kolonie officieel een Deense provincie met eigen afgevaardigden in het Deense parlement.
80%
Groenland is vijftig keer zo groot als Denemarken, maar 80% van het oppervlak is bedekt met ijs
In de decennia daarna droeg Denemarken geleidelijk steeds meer macht aan Groenland over. Nu is het eiland een autonoom, grotendeels zichzelf besturend landsdeel van het koninkrijk Denemarken. Maar Kopenhagen bepaalt nog altijd de buitenlandse politiek en het defensiebeleid en, heel belangrijk, maakt jaarlijks een subsidie van zo’n $500 mln aan Groenland over.
Die subsidie is een twistpunt, zowel in Kopenhagen als in Nuuk, de kustplaats met zo’n 18.000 inwoners die als hoofdstad van Groenland fungeert. Veel Groenlanders zien de subsidie als noodzakelijk, maar zijn bezorgd dat die de afhankelijkheid versterkt. Sommige Denen zien de financiële steun als genoegdoening voor koloniale misstanden. Andere Denen noemen die een onredelijke hoge kostenpost voor geopolitieke invloed in het Noordpoolgebied.
Voorlopig dekt de subsidie meer dan de helft van alle overheidsuitgaven in Groenland. Als zodanig is het geld onmisbaar voor de publieke sector van het eiland.
Uitzicht op het dorp en de haven van Tasiilaq. Omdat Groenland voor het grootste deel bedekt is met ijs, kunnen de inwoners alleen aan de kust wonen.
Uitzicht op het dorp en de haven van Tasiilaq. Omdat Groenland voor het grootste deel bedekt is met ijs, kunnen de inwoners alleen aan de kust wonen.foto: Reuters
Groenlands reddingslijn
Groenland is vijftig keer zo groot als Denemarken, maar 80% van het oppervlak is bedekt met ijs. De 56.000 inwoners van het eiland kunnen alleen in nederzettingen aan de kust wonen, die geen van alle via wegen verbonden zijn.
Scheepvaart is dus van levensbelang. De Royal Arctic Line (RAL) noemt zich niet voor niets ‘Groenlands reddingslijn’. Het vrachtbedrijf is volledig eigendom van de Groenlandse overheid en profiteert van een exclusieve concessie om alle vracht naar, van en binnen Groenland te vervoeren.
Alleen is de enige verbinding die de RAL met het vasteland van Europa heeft die naar Aalborg, Denemarken, en dat maakt het verschepen naar en vanaf Groenland te duur voor de meeste bedrijven buiten Denemarken. Het is dus niet zo vreemd dat 63% van alle geïmporteerde artikelen in Groenland nog steeds uit Denemarken komt.
‘We willen ons bevrijden van de subsidie, want we willen onafhankelijkheid’
• Kim Kielsen
In een recente peiling van de universiteiten van Groenland en Kopenhagen blijkt 67,7% van de Groenlanders voor onafhankelijkheid binnen twintig jaar. Om dat voor elkaar te krijgen, moet het eiland zelf zijn broek gaan ophouden. 'We willen ons bevrijden van de subsidie, want we willen onafhankelijkheid', zei premier Kim Kielsen in The Economist in 2018.
De huidige regering lijkt hiervoor nu haar hoop te richten op de rijke watervoorraden van het land. Zo heeft de overheid in Nuuk het water getest op zuiverheid en daarna de beste plekken voor grootschalige inzameling aangewezen. Er zijn vijf licenties beschikbaar, maar of die genoeg geld opbrengen om het gat in het overheidsbudget te dichten, is nog maar de vraag.
Op een van de vijf locaties stroomt jaarlijks gemiddeld 4,16 gigaton smeltwater weg – veel meer dan een bedrijf als Thomas Vildersbolls Inland Ice, dat juist reclame maakt met de exclusiviteit van zijn product, ooit zal kunnen opvangen. Dus zal de regering moeten uitkijken naar bedrijven die een goedkoper massaproduct willen maken.