De lucht in scholen is waarschijnlijk veel ongezonder dan die in kantoren, zegt Piet Eichholtz, die als hoogleraar aan de Maastricht University al jaren onderzoek doet naar de luchtkwaliteit in gebouwen. ‘Ik heb niet grootschalig gemeten in kantoren en in alle scholen van Nederland. Ik weet wel dat de meeste kantoren een ventilatiesysteem hebben en dat er nog veel scholen zijn waar je alleen een raampje kunt openzetten. Op een school zit je ook met veel meer mensen in een ruimte dan op een kantoor. Zelfs op het ergste callcenter zitten mensen niet zo dicht op elkaar.’
Eichholtz doet met zijn onderzoeksgroep metingen op 26 basisscholen in en om Heerlen en Kerkrade. ‘Drie jaar lang, elke minuut, meten we het binnenklimaat in 260 klaslokalen’, vertelt hij. Klaslokalen zijn volgens hem heel interessant voor wetenschappers die benieuwd zijn naar het effect van het binnenklimaat op de gezondheid van mensen. ‘We wilden onderzoek doen in een ruimte waar mensen een flinke tijd verblijven en in een situatie waarin mensen worden getest op hun prestaties. Het basisonderwijs is hiervoor perfect. Kinderen zitten lang in één lokaal en hun prestaties worden getest met cito-toetsen en een leerlingvolgsysteem.’
blind schieten
De sensoren in de klaslokalen meten geen virussen. Het idee voor het onderzoek is zes jaar geleden ontstaan, ver voor het uitbreken van de pandemie, legt hij uit. De CO2-concentratie in een lokaal wordt wel gemeten. Als die niet te hoog is, dan is het lokaal goed geventileerd en dat beperkt waarschijnlijk de virusoverdracht. De CO2-concentratie blijkt ook sterk samen te hangen met leerprestaties, vertelt Eichholtz. ‘Als de luchtkwaliteit in een lokaal veel slechter is dan de norm - en dat komt geregeld voor - dan gaan de leerprestaties achteruit, met name voor rekenen en begrijpend lezen.’ Hoe dit kan, zijn de wetenschappers nog aan het onderzoeken. ‘Komt het doordat leerlingen zich niet kunnen concentreren of zijn ze vaker ziek door die slechte lucht, waardoor ze gaan achterlopen met hun schoolwerk?’
‘Als de luchtkwaliteit in een lokaal slechter is dan de norm, dan gaan de leerprestaties achteruit.’
Eichholtz vindt dat op alle scholen de luchtkwaliteit voortdurend gemeten moet worden; de temperatuur, de luchtvochtigheid en de hoeveelheid CO2, koolmonoxide en fijnstof. ‘Vijf jaar geleden was dit nog onhaalbaar geweest, maar de meetsystemen zijn veel goedkoper geworden. Het kost niet zoveel meer.’ Pas als je gemeten hebt, kun je de ventilatie op scholen verbeteren, zegt hij. ‘Anders ben je blind aan het schieten.’ Hij vindt dat de rijksoverheid deze systemen centraal zou moeten inkopen, om daarna de meest schrijnende gevallen als eerste te helpen.
noodplan ventilatie
Vakbonden vinden dat er een noodplan ventilatie voor het onderwijs nodig is. Daniëlle Woestenberg van CNV Onderwijs wijst erop dat al voor de pandemie uit verschillende onderzoeken bekend was dat slecht geventileerde lokalen tot meer ziekteverzuim bij docenten leiden.
Dat scholen in de afgelopen anderhalf de ventilatie nog niet hebben verbeterd, komt volgens haar doordat ze ‘handelingsverlegen’ zijn. Als ze een ventilatiesysteem willen laten installeren, moeten ze daarvoor eerst een plan indienen bij de gemeente, die dit moet meefinancieren.
De gemeente heeft hiervoor doorgaans geen geld gereserveerd en heeft allerlei andere verantwoordelijkheden, zoals de jeugdzorg en de Wet maatschappelijke ondersteuning, schetst Woestenberg. Plannen voor een nieuw ventilatiesysteem, blijven daarom vaak een tijd liggen. En pas als de gemeente meebetaalt, draagt ook de Rijksoverheid bij.
‘De financieringsregeling moet worden versimpeld’, vindt Daniëlle Woestenberg. ‘Er zijn te veel partijen bij betrokken. Het zou helpen als het ministerie van Onderwijs de regie zou krijgen, om scholen die met een goed plan komen te financieren. Alle kinderen moeten goed onderwijs krijgen. Dat betekent ook dat de omgeving waar ze de hele schooldag met de docent zijn goed moet worden geventileerd.’ <
de school is open en de ramen dus ook
Aan de open ramen is te zien dat het schooljaar op middelbare school Greijdanus in Enschede is begonnen. ‘We hebben in een aantal lokalen mechanische ventilatie en in een aantal niet’, zegt conciërge Igor Verveld. ‘We geven in de lokalen zonder mechanische ventilatie les met de ramen en deuren open. In de kantine staat ook alles open.’ De school werd vorig schooljaar ook zo geventileerd, vertelt Verveld. ‘We zagen er tegenop, maar het heeft weinig problemen opgeleverd. Het is kouder. Veel leerlingen hielden de jas aan. Het is ook wat lawaaieriger. Je went eraan. We hebben er weinig klachten over gehad van leerlingen. Van ouders hebben we helemaal geen klachten gekregen.’
Basisschool De Lichtlijn in Den Helder doet ook aan natuurlijke ventilatie, vertelt directeur Veronique Kater. ‘Bij alle scholen die zijn aangesloten bij de koepel LEV Scholengroep West Nederland is een meting geweest. Wij waren een school die ‘groen’ scoorde, de ventilatie werkt dus goed. De school is in 1960 gebouwd. Er zit geen ventilatiesysteem in. We hebben wel veel ramen. Alle bovenramen staan de hele tijd open. De gasrekening rijst hierdoor wel de pan uit. We komen daardoor niet direct in de problemen, maar we kunnen dit geld niet aan het onderwijs besteden. Ik wil hierover nog contact zoeken met de overheid, om te vragen of er een potje is waaruit iets van deze extra kosten gecompenseerd kunnen worden.’