‘Smelten ijs Groenland en Antarctica kan leiden tot stijging zeespiegel met 65 meter’
We gaan er graag op vakantie. Maar eilanden worden ook volgegooid met afval. Of er worden kernproeven gedaan. Daarnaast zijn ze een prooi van politici met landhonger. Eilanden spreken hoe dan ook tot de verbeelding.
Hans van Zon < 29-11-20, 18:00 Laatste update: 18:36
Justino ziet zijn wereld verdwijnen. Hij behoort tot de Kuna’s, een inheemse gemeenschap in Panama. Het Kuna-volk woont al tweehonderd jaar op zanderige eilandjes voor de kust. Weg van vijandige stammen en wilde dieren en insecten van het vasteland. Maar het toevluchtsoord gaat kopje onder. ,,We varen nu recht over een eiland’’, zegt Justino tegen de Britse sociaal geograaf Alastair Bonnett. Om de zoveel tijd kan Justino weer een eiland van de San Blas-archipel van de kaart schrappen, is het paradijs weer een stukje kleiner geworden.
In De magie van eilanden doet hoogleraar Bonnett oude en nieuwe eilanden aan. Hij bezoekt nieuwe, tot leven gebracht door de mens of vulkanische activiteit. Hij treurt om eilanden die door de stijging van de zeespiegel kopje onder zullen gaan. ,,Een van de grootste drama’s van onze tijd’’, aldus de hoogleraar.
Overal wacht eilanden een gruwelijk lot. Van de San Blas-archipel van Justino in de Atlantische Oceaan tot de Marshall-eilanden in de Stille Oceaan die volgens de laatste berekeningen in 2080 zullen zijn verzwolgen. En wat te denken van de Maldiven, Palau, Fiji, Tuvalu, Kiribati, de Cook-eilanden en Frans-Polynesië. Ook zij lopen gevaar.
Sinds 2007 zijn er volgens Bonnett al slachtoffers te betreuren. Reizigers zullen tevergeefs zoeken naar Laiap, Nahtik, Ros en Nahlapenlohd, eilanden van de Federale Staten van Micronesië die in de Stille Oceaan zijn verdwenen. ,,Het is geen probleem dat alleen geldt voor verafgelegen atollen met onuitspreekbare namen’’, aldus de sociaal geograaf. ,,Het dramatische gejammer over de benarde situatie van de Kiribatianen verkleint een wereldwijde, universele crisis tot iets wat lekker ver weg is en waar gelukkig maar weinig mensen last van hebben.’’
Verontrustend
Bonnett wijst erop dat de ijskappen op Groenland en Antarctica voldoende water bevatten om de zeespiegel met ongeveer 65 meter te laten stijgen. Tot nu toe smelten de kappen niet zo hard maar de constatering in 2019 dat de ijskap op Groenland vier keer sneller smelt dan gedacht is uiterst verontrustend. Bedreigend. ,,Het is niet zo dat we niet zijn gewaarschuwd’’, aldus de Brit die verbonden is aan de Newcastle University.
Een andere ontwikkeling versterkt het aangekondigde drama: bodemdaling. Langs vele kusten daalt het land sneller dan de zee stijgt. Hele delta’s, van de rivieren Indus, Mekong, Ganges en Gele Rivier - gebieden waar 500 miljoen mensen wonen - lopen gevaar. Zo stijgt het lokale zeeniveau in de laatste delta met 25 centimeter per jaar.
Alastair Bonnett treurt ook om fraaie eilanden die de mens heeft verwoest. Amerikaanse kernproeven hebben de Marshall-eilanden onbewoonbaar gemaakt. Met het atol Bikini en het eilandje Runit als de grootste slachtoffers. Op Runit staat ‘The Tomb’, een grote betonnen koepel vol kernafval: 73.000 kubieke meter. Als de berichten kloppen dat er water in die tombe sijpelt door de zeespiegelstijging kan dat dramatische gevolgen hebben. Runit en Bikini zijn eilanden die voor altijd zijn vernield. Het water is ondrinkbaar, de vissen en schelp- en schaaldieren zijn door de radioactieve neerslag oneetbaar.
Antrax
Niet alleen kernproeven maar ook experimenten met biologische wapens en mijnbouw hebben eilanden verpest. De geograaf geeft vier trieste voorbeelden: Gruinard, Vozrozjdenia, Kosomolski en Nauru. Op Gruinard, voor de Schotse westkust, heeft Groot-Brittannië in 1942 geëxperimenteerd met antrax bij schapen. Op de twee Russische eilanden in het Aralmeer die in 1991 werden verlaten zouden testen zijn uitgevoerd op gevangenen. ,,Er staan nog steeds containers vol onbekende biologische wapens’’, aldus Bonnett. ,,Ze worden niet onderhouden en zouden lekken. Omdat het Aralmeer door irrigatie is drooggevallen en Vozrozjdenia een schiereiland is geworden, kan wat er hier aan biologische wapens is ontwikkeld in de buitenwereld terechtkomen.’’