De rol van Rijkswaterstaat
Kamminga ziet een relatie tussen nieuwe contracten en de wil om te standaardiseren. “De behoefte om te uniformeren ligt ten grondslag aan het introduceren van steeds nieuwe contractmodellen. Het gevaar bestaat dat zo’n noviteit als wondermiddel wordt gezien. Vergelijk het met een orkest dat steeds nieuwe instrumenten krijgt. Het is de vraag of dan een goed en harmonisch geluid ontstaat. De verwachtingen van die mooie nieuwe instrumenten zijn vaak hooggespannen. De vertaling naar een goed eindresultaat is allesbehalve vanzelfsprekend. Het zijn niet de instrumenten, maar het gebruik ervan dat het succes bepaalt. De manier waarop je omgaat met het contract en de aanbestedingsprocedure is het probleem. Niet de procedure of het document zelf. Precies daarom is niet elk twee-fasen-contract, bouwteam of alliantie altijd een succes.”
Innovatie kan alleen met opdrachten
Bij BAM-Topman Rob van Wingerden leven vooral zorgen over de projectenstroom en de kansen voor innovatie. “Een van de uitgangspunten van het plan van aanpak is dat er grootschalige innovatie moet komen. Dit staat in schril contrast met de werkelijkheid. Kijk naar de prognoses van het EIB. Het aantal infraprojecten dat op de markt komt daalt sterk, alleen al voor het Rijk met 12 procent. Voldoende bouwproductie in een gezonde markt met de juiste risicobalans is noodzakelijk om te verbeteren en te innoveren.” Hij is het in grote lijnen eens met de kritiek van Bouwend Nederland, maar heeft het vertrouwen in Rijkswaterstaat niet verloren.
Stikstof is ook kans
Problemen gww-sector
Dynamiek in imperfecte markt stimuleert om risico’s niet in te prijzen.
Huidige opzet van contractering vermindert de aantrekkelijkheid om in te schrijven.
Calamiteiten bedreigen continuïteit bouwen andere bedrijven in de infrasector.
Rijkswaterstaat heeft de (ontwerp)kennis afgebouwd.
Arbeidsproductiviteit blijft structureel achter, met name bij bouwondernemingen.
Verschillende barrières houden innovaties tegen.
Samenwerken met andere sectoren nodig voor technologische innovatie.
Uitdagende arbeidsmarkt voor goed geschoold personeel.
Bron: Conceptversie Op weg naar een vitale infrasector
Ook bouwdirecteur Henri van der Kamp van Van Gelder wijst op het recente EIB-rapport en ziet de stikstofproblematiek als een van de grote stoorzenders om tot een vitale sector te komen. “De stilvallende opdrachtenstroom is onze grootste zorg. De rapporten van het EIB zijn duidelijk als het gaat om het inkrimpen van de markt. Toch zou het mooi zijn als we daardoor als infrasector de stap maken naar emissievrije bouwplaatsen. Daar moet de opdrachtgever dan wel de mogelijkheid voor geven in de tender. Zo’n stap moet wel worden betaald. Ik heb de indruk dat de top van Rijkswaterstaat echt wel is doordrongen van de noodzaak van verandering, maar dat vertaalt zich niet in een concreet stappenplan met een tijdpad.”
Chaos afgelopen tijd
Directeur Karst-Jan Beens van de Beens Groep mist eveneens de concrete uitwerking van het plan en pleit voor meer bewuste samenwerking. “Dit bewustzijn moet zowel tussen de oren van de mensen als in de contracten worden doorgevoerd. We zijn voor de twee-fasen-aanpak, maar zouden dat ook graag geborgd zien in de hele keten.” Beens vindt het hoog tijd voor transitie, “zeker gezien de chaos van de afgelopen jaren”. De waterbouwer vindt het jammer dat betrouwbaarheid en voorspelbaarheid de mogelijkheden inperken om duurzaam en circulair te werken.
Dit actieplan is niet genoeg
Voorzitter Philip van de Nieuwenhuizen van MKB-Infra hoopt dat Rijkswaterstaat de opdrachtenstroom zal opknippen en inzet op gelijkwaardige samenwerking in de keten. “Dit actieplan is een reactie op een rapport met de conclusie dat het beter moet. Als het beter kan, is de reactie per definitie te laat. Bedenk wel dat de gww-markt een unieke markt is met unieke producten en unieke marktdeelnemers. Die is niet vergelijkbaar met andere meer traditionele markten. Positief is dat Rijkswaterstaat ernst maakt van het doorvoeren van veranderingen. Er komt zelfs een speciale directeur voor de implementatie en doorlopende evaluatie, die het proces moet coördineren.” Toch leven ook bij MKB-Infra zorgen over de effecten op de lange termijn. “Kortom, het geheel aan ontwikkelingen wekt vertrouwen, maar we zijn er nog niet. Het is niet eenvoudig om gewoontes, regels en procedures aan te passen. Dat vereist een dynamisch, levend proces dat niet is afgerond met alleen dit actieplan en deze implementatie.”
Vragen Rijkswaterstaat & Antwoorden Markt
Welke veranderingen zijn nodig om de sector vitaler te maken en waarom?
Belangrijkste verandering: meer samen vanuit de inhoud werken aan de opgave
Speel in op de kansen die de digitalisering ons biedt
Rijkswaterstaat moet een inhoudelijke gesprekspartner zijn en blijven
Tijdig, eerlijk en open gesprekken over gezamenlijke, actieve verdeling van de risico’s
Durf echt te innoveren en stimuleer dat
Hoe kunnen deze veranderingen het beste worden gerealiseerd?
Primair door de manier waarop Rijkswaterstaat projecten in de markt zet
Loslaten van bestaande inkoopprocedures en aanvullen met nieuwe vormen zodat het palet groter wordt
Voldoende budget voor duurzaamheid en innovatie
Meer met MKB-organisaties samenwerken
Installeren topsector Infra, in analogie met topsector Water
Verandering houding en gedrag: lef en commitment van opdrachtgever en opdrachtnemer
Welk beeld leeft bij het twee-fasen-proces? Wat is nodig voor succes?
Meerderheid respondenten positief over twee-fasen
Genoemde voordelen: snellere trechtering, prijs meer naar de achtergrond, betere risicoverdeling en meer aandacht voor de samenwerking
Genoemde nadelen: risico opportunistisch gedrag eerste fase, einde integraal ontwerpen, lijkt ingewikkeld en administratieve rompslomp
Wat zijn andere punten om mee te geven in dit traject?
Online consultatie goede eerste stap, verdiepende gesprekken nodig
De bouwsector moet veranderen met de aanstaande vergrijzingsgolf en de steeds complexere bouwopgave. Dit dwingt tot keuzes en die gaan pijn doen
Er bestaat niet één generieke oplossing, een gedifferentieerde aanpak is gewenst
Los eventuele blokkerende interne vraagstukken eerst op, en val daarmee de markt niet onnodig lastig
Houding en gedrag zijn cruciaal om aan te pakken, zorg dat het gedachtegoed van De Marktvisie niet ‘van tafel valt’
Bron: Open consultatie ‘Op weg naar een vitale Infrasector’