Die verwachting heeft hij nog steeds: "De Zuidas is en blijft een toplocatie voor kantoren. De druk op het gebied blijft. Thuiswerken zal afnemen en de files en het treinverkeer gaan weer groeien."
De ruimte die dankzij het Zuidasdok ontstaat voor extra vastgoed, betekent nieuwe erfpachtinkomsten voor de gemeente. De uitstraling van het gebied zorgt bovendien voor waardestijging van vastgoed in de wijde omgeving. Teulings: "Een groot deel van de stad profiteert. Er is een soort volksverhuizing gaande van het platteland naar steden als Utrecht en vooral Amsterdam. Dat vertaalt zich in hogere grondprijzen. De kosten van het Zuidasdok zijn hoger, maar de baten ook."
Er komen nog wel meer financiële tegenvallers aan, zegt ook Teulings, "maar in de kosten-batenanalyse zit nog veel ruimte. Kern van de zaak is: station Zuid is te klein. En er is na voltooiing van het project nog veel grond uit te geven door de gemeente."
'Razend complex'
Dan moet ook het Rijk extra betalen. En zover is het nog niet. SGP-Kamerlid Chris Stoffer voelt er weinig voor. "Ik krijg de indruk dat het een bodemloze put is," zegt hij. "Ik zie het nut wel, maar ik denk dat elders meer toegevoegde waarde valt te halen met rijksgeld."
SP-Kamerlid Mahir Alkaya heeft twijfels. "Het is zorgwekkend dat zoveel extra geld nodig is. Als een extra rijksbijdrage ten koste van andere projecten gaat die ook hoognodig zijn, heb ik er ernstige vraagtekens bij. Het mag niet ten koste gaan van de bereikbaarheid van andere regio's."
Op de vraag hoe lang een besluit over het begrotingstekort nog kan wachten, zegt een woordvoerder van het project dat er nog geld is voor de lopende onderdelen - de stationsvernieuwing en de voorbereiding van de aanbesteding van de aanpak van knooppunt De Nieuwe Meer. Er is echter 'onvoldoende vrije budgetruimte' voor het volgende project: de bouw van tunnels in de A10 Zuid. Die aanbesteding is voorzien in het tweede kwartaal van 2022.
Voor Hennes de Ridder, autoriteit op het gebied van aanbesteding van grote infrastructuurprojecten, zit het probleem juist in de wens de snelweg in een tunnel te leggen. "Ondertunnelen is het idiootste plan dat je daar kunt bedenken. Onder de grond liggen kabels, leidingen en buizen. Daarboven zijn de onderdoorgangen voor wegverkeer, fietsers en voetgangers. En dan krijg je de dijk met snelweg en sporen."
"Als je die weg ondergronds brengt, moeten de kabels, leidingen en onderdoorgangen weg. Dat is razend complex. De oplossing is die weg een etage hoger te leggen, op pylonen. Kijk naar de Westrandweg. Die extra sporen kunnen daaronder. Dan ben je in vijf jaar voor 400 miljoen euro klaar."
Sinds het contract met het oorspronkelijke aannemersconsortium werd ontbonden, probeert de overheid de werkzaamheden in delen aan te besteden. Onvermijdelijk, zegt Friso de Zeeuw, emeritus hoogleraar gebiedsontwikkeling. "Je raakt hier aan de grens van wat kan qua vervlechting. Je moet sporen en weg van elkaar loskoppelen."
Ingenieurskunst
Of de overheid dat moet regelen, betwijfelt De Zeeuw, die in de jaren negentig als gedeputeerde Ruimtelijke Ordening van Noord-Holland en daarna als directeur nieuwe markten bij gebiedsontwikkelaar BPD (Bouwfonds) bij dergelijke projecten was betrokken. "De regie moet van de overheid komen, maar de kennis om bij de aanleg van infrastructuur zaken te integreren, zit bij de markt. Dat vergt de hogeschool van ingenieurskunst en die vind je niet bij de overheid. Die moet je inhuren."
Ook voor De Zeeuw staat vast dat het nog duurder wordt. "Zo'n type projecten bestaat niet zonder kostenoverschrijdingen. Dat komt voort uit de psyche van de politicus, die redeneert: we willen draagvlak, dus gaan we in het begin aan de zuinige kant zitten." Maar waar De Ridder adviseert de stekker uit het hele project te trekken, zegt De Zeeuw: "Dit is geen project waar je van af kunt zien. Een Zuidas móét je doen."
Dat zeggen ook alle overheidsinstanties: nietsdoen is geen optie. Dan lopen de treinen en het autoverkeer vast. Die waarschuwingen horen we al jaren. Neem een milieueffectrapportage ten behoeve van het Zuidasdok uit 2012, waarin staat dat in de spits in 2020 sprake zou zijn van structurele files en 'grootschalige, ernstige verkeershinder'.
Toch is dat niet het geval gebleken, coronacrisis of niet. Veel verkeerdeskundigen wagen zich niet aan voorspellingen over reizigersgedrag na corona. "Behalve dat onzeker is of oude mobiliteitspatronen zich zullen herstellen, zijn ook gevolgen van eventuele structurele veranderingen nog niet duidelijk," zegt Menno de Pater van economisch onderzoeksbureau Decisio. "Structureel meer thuiswerken leidt tot afname van verkeer, als men op dezelfde plek blijft wonen en werken. Als men daarentegen besluit op grotere afstand van de woonplaats te werken, kan dat leiden tot toename van verkeer."
Het stadsbestuur heeft geen last van twijfel, aldus een woordvoerder: project Zuidasdok is noodzakelijk voor de bereikbaarheid 'van zowel de regio als het land en voor het vestigingsklimaat'.