Uit het Reformatorisch Dagblad, van maart 2021
De academische uitgeverij Brill uit Leiden kwam begin maart in het nieuws met de overname van een Duitse uitgeverij. Wat drijft de oudste uitgever van Nederland, nu al een aantal eeuwen?
Het pand van Brill op een Leids bedrijventerrein is vrij nieuw. Een wand in een gang op de derde verdieping met oude foto’s en illustraties herinnert aan het verleden. Afbeeldingen uit de vorige eeuw tonen oude zetmachines en bakken vol zetsel. Maar ook de eeuwen ervoor komen in beeld: directeuren en het monumentale gebouw in de Leidse binnenstad, waar het bedrijf lang was gevestigd.
Brill is de oudste uitgeverij van Nederland. Haar wortels gaan terug tot 1683: Jordaan Luchtmans vestigt zich als boekverkoper en uitgever in Leiden, vlakbij de universiteit, ook al de oudste van Nederland. Het duurt niet lang of hij is de academiedrukker.
## Catechismus
Aanvankelijk geeft hij veel werk van theologische aard uit, bijvoorbeeld de ”Oefeningen over den Heidelbergschen Catechismus” van Hendrik Groenewegen en ”Leere der gereformeerde kerk” van David Knibbe. Maar ook dan al ligt het zwaartepunt bij wetenschappelijke uitgaven, meest geschreven in het Latijn.
De uitgeverij heeft zich steeds verder gespecialiseerd in wetenschappelijk werk en doet dat nog steeds. Dat blijkt uit de recente uitgaven die in grote kasten op de afdelingen staan. „We geven ongeveer 1400 boeken per jaar uit”, zegt algemeen directeur Peter Coebergh.
In het voorbijgaan wijst hij op de brede groene banden van ”The Encyclopedia of Islam”, die voor het eerst in 1913 op de markt kwam. De tweede editie werd in 2006 voltooid en omvatte veertien delen. ”Het is binnen de islam een standaardwerk”, zegt hij. Een ander bekend werk dat door Brill is uitgegeven is een Hebreeuws-Engels woordenboek, ”The Hebrew and Aramaic Lexicon of the Old Testament”, dat al tientallen jaren toonaangevend is.
Fonds
Het fonds van de uitgever is breed: geschiedenis, internationaal recht, klassieke talen, educatie, Azië-studies en vele andere onderwerpen, waaronder theologie. Coebergh: „Brill is de huisuitgever van The Hague Academy, een instituut dat is verbonden aan het Vredespaleis. Het heeft ook diverse studies over de Dode Zeerollen gepubliceerd. Alle boeken zijn geschreven in het Engels, Nederlands is niet aan de orde.”
Brill heeft ook werk uitgegeven van theologen uit de gereformeerde gezindte. Uitgeefdirecteur Loes Schouten noemt „Koert van Bekkum, Henk van den Belt en Govert Buijs.” Auteurs vinden het volgens haar een eer als hun werk in Leiden wordt uitgegeven. „Wij hebben een strikte controle op wetenschappelijkheid en publiceren alleen het beste van het beste. In verband met de geringe oplagen zijn de boeken inderdaad nogal eens duur.”
Naast wetenschappelijke boeken is Brill ook uitgever van zo’n driehonderd wetenschappelijke tijdschriften. „Het lijkt meer dan het is”, haast Coebergh zich te zeggen. „De oplagen van de meeste tijdschriften zijn niet zo groot. Ze variëren van enkele tientallen tot enkele honderden exemplaren. Het gaat om gespecialiseerd werk dat slechts voor een select publiek interessant is.” Een aantal van die tijdschriften is van theologische aard. Aan Philosophia Reformata is Gerrit Glas (Vrije Universiteit Amsterdam) als hoofdredacteur verbonden. Eddy Van der Borght (VU) is de hoofdredacteur van ”Journal of Reformed Theology” en ”Studies in Reformed Theology”.
Een groot deel van de tijdschriftartikelen is via de site brill.com voor iedereen toegankelijk, dankzij een overeenkomst met de Nederlandse universiteiten. Coebergh: „Een groen slot geeft aan of een stuk openbaar is. Op deze manier neemt het online gebruik enorm toe en kan iedereen kennis vergaren over belangrijke vraagstukken van de huidige tijd, zoals klimaat, migratie en mensenrechten.”
## Digitalisering
Digitalisering was ook een van de redenen om naar internationale samenwerking te zoeken. Coebergh: „We zijn vanaf 2016 bezig om onze schaal te vergroten. We slaagden er niet goed in om in het Verenigd Koninkrijk voet aan de grond te krijgen. Het is wel gelukt met de overname van Vandenhoeck & Ruprecht Verlage (V&R) uit Göttingen.” Het Duitse bedrijf staat wereldwijd bekend om zijn uitgaven op het gebied van de geesteswetenschappen, met name theologie en geschiedenis.
„Het is een forse overname”, vindt Coebergh. „In 2019 bedroeg de omzet van Brill 37 miljoen euro, terwijl die van V&R vorig jaar uitkwam op 10 miljoen euro. Wij kunnen hen helpen met de internationalisering. Met vestigingen in Leiden, Boston, Paderborn, Singapore, Beijing en nu dus ook in Göttingen, is onze beursgenoteerde onderneming een kleine multinational.”