Column: wereldhandel stagneert op een heel ongebruikelijk moment
author avatar
JAAP VAN DUIJN
Vandaag, 14:30in FINANCIEEL
In het eerste én tweede én derde kwartaal is de Nederlandse uitvoer gedaald en het vierde kwartaal zal wel niet beter zijn geweest. Een vrij bijzondere gebeurtenis. Dat de export drie kwartalen achtereen afneemt, komt maar zelden voor (laatst tijdens corona en gedurende de kredietcrisis van 2008/2009), maar een daling van vier achtereenvolgende kwartalen is uitzonderlijk.
Schepen steken het Suezkanaal over richting de Rode Zee te midden van escalatie van Houthi-aanvallen.
© ANP/HH
Schepen steken het Suezkanaal over richting de Rode Zee te midden van escalatie van Houthi-aanvallen.
Waarom zal het vierde kwartaal niet beter zijn? In de voor de wereldhandel twee belangrijkste kanalen, het Suezkanaal en het Panamakanaal, stokt de doorvoer van schepen. In het eerste geval is het een vergelding door Houthi-rebellen voor de Israëlische beschietingen en bombardementen op Gaza, waarbij aan Palestijnse zijde inmiddels 23.000 doden zijn gevallen.
In het tweede maakt klimaatverandering dat de waterstand in het kanaal te laag is geworden om nog het gebruikelijke aantal zeeschepen door te laten. Een blik op de site van Marine Traffic laat overigens zien dat er door het Suezkanaal nog druk gevaren wordt, terwijl je de schepen in het Panamakanaal zo kunt tellen.
Lange golfbeweging
De wereldhandel stagneert, en doet dat op een heel ongebruikelijk moment, namelijk kort na de vorige recessie. Net zoals na 1973 duidelijk werd dat we met een structurele omslag in de wereldeconomie te maken hadden, lijkt dat ook nu weer het geval te zijn. Het aantal jaren tussen toen en nu komt overeen met de lengte van de lange golfbeweging. De periode van almaar verdergaande verstrengeling van de grote blokken die samen de wereldeconomie vormen, lijkt voorbij te zijn.
Groeide de wereldhandel altijd harder dan de economie, nu lijkt het omgekeerde te gaan gebeuren. Volgens het IMF zou de wereldeconomie in 2023 nog met 3% gegroeid moeten zijn, maar de handel is sinds september 2022 met 3% gedaald.
Productie teruggehaald
Achter deze beweging zit de structurele daling van de economische groei in China, plus een beweging in veel landen die het gemakkelijkst is samen te vatten als ‘eigen land eerst’. In de jaren dertig heette het in ons land: ‘Koopt Nederlandse waar, dan helpen wij elkaar.’ Interessant in dit verband is dat de werkgelegenheid in de Amerikaanse industrie, die dertig jaar achtereen was gedaald, sinds 2009 weer in de lift zit. Productie die elders plaatsvond, is weer teruggehaald.
Voor Nederland is een omslag in de wereldhandel slecht nieuws. Sinds 2009 is onze uitvoer met 54% gestegen, de binnenlandse consumptie met maar 10%. De export is al jaren de trekker van de Nederlandse economie. Je zou ook kunnen zeggen dat Nederland te afhankelijk is geworden van de uitvoer. Valt die tegen, dan zien we dat onmiddellijk terug in de productiecijfers. In anderhalf jaar is de industriële productie met 15% afgenomen, een van de grootste dalingen in zo korte tijd ooit. In de pers heb ik er geen aandacht voor gezien.
De restaurants zitten nog vol en het aantal mensen met een baan stijgt nog steeds. Maar verder weg gebeurt er van alles.
Eerdere columns van Jaap van Duijn: