Even klein zijsprongetje (lichte relatie met AVTX).
Pensioenfonds is geen pinautomaat voor start-ups
Hein de Kort voor Het Financieele Dagblad
Onlangs riep minister Micky Adriaansens pensioenfondsen op om meer in Nederlandse start-ups te investeren. De oproep wekte verbazing bij pensioenfondsen (FD, 7 juni). Ook start-ups zijn niet onverdeeld positief. Natuurlijk verwelkomen zij graag pensioenfondsen, maar de oproep van de minister is te gemakkelijk.
Pensioenfondsen hebben primair de verantwoordelijkheid om het belang van de pensioenspaarders te behartigen. Het is in hun belang om op de lange termijn een goed rendement te behalen. De pensioenspaarders mogen verwachten dat pensioenfondsen altijd handelen in dat belang, en de beste keuzes maken. Als investeren via venture capital fondsen daarin past, is het te verwachten dat pensioenfondsen dat al ruimschoots zouden doen. Als dat niet het geval is, moeten we ons afvragen waarom.
Risico's
Ondernemers binnen de start-upsector hebben veel begrip voor het omgaan met risico's. We behandelen alles als een aanname totdat het gevalideerd is of juist niet. Wanneer pensioenfondsen, ondanks herhaalde oproepen, nauwelijks investeren in Nederlandse venture capital fondsen kan dat een teken van invalidatie zijn. Het feit dat buitenlandse pensioenfondsen, die elders vaker investeren, hier ook nauwelijks investeren, versterkt dat signaal.
Dit moet door zowel start-ups als venture capitalists worden herkend. Het betekent dat je als start-up gewoonweg nog niet interessant genoeg bent. En het betekent ook dat ons ecosysteem nog niet interessant genoeg is om in te investeren. Het is tijd om daaraan te werken als we pensioenfondsen willen verleiden om te investeren.
Het voeren van economisch beleid met behulp van het geld van de burger brengt risico's met zich mee. Niet alleen de overheid, maar ook venture capitalists en start-ups weten vaak van tevoren niet wat uiteindelijk het grote succes zal zijn en welke nieuwe trend alles zal ontregelen. Sturing, puur voor rendement, moet aan de markt worden overgelaten.
Ander doel
De overheid doet al veel om bepaalde kennis, technologie, banen en verdienvermogen voor Nederland te behouden of te stimuleren. Dat is begrijpelijk. Hiervoor heeft de overheid verschillende instrumenten ter beschikking, zoals Techleap, Invest-NL en het Nationaal Groeifonds. Ook de regionale ontwikkelingsmaatschappijen (ROM's) spelen hierin een belangrijke rol, omdat ze allemaal werken aan een toekomst voor ons land als geheel.
Maar dit is niet direct de rol voor pensioenfondsen, en hun reacties zijn begrijpelijk. Het is een risico voor het rendement om pensioenfondsen als investeerders in het samenspel van overheidsinstrumenten te betrekken. Door de focus te leggen op bepaalde technologieën, industrieën en fases van start-ups, loop je het risico volledig de plank mis te slaan. De uitholling van het ecosysteem door te veel sturing is een aanzienlijk risico dat niet onderschat mag worden.
‘De inzet van risico-schuw publiek geld drukt het rendement in de startupsector’
Natuurlijk is de werkelijkheid complexer. Vanuit bepaalde pensioenfondsen in specifieke industrieën kun je je voorstellen dat ze een affiniteit hebben om ook namens hun gerechtigden die industrie te stimuleren. Toch zou rendement primair moeten zijn.
Het is tijd voor iedereen om niet naar anderen te wijzen, maar naar zichzelf te kijken en te bedenken wat we beter kunnen doen en daarmee onze eigen verantwoordelijkheid te nemen. Dat klinkt behoorlijk ondernemend als we een ondernemende overheid willen.
Rol overheid
De overheid moet nadenken over wat zij kan doen om de deelname van grote internationale investeerders in Nederland aantrekkelijk te maken. Dit begint met het verbeteren van het start-up- en vestigingsklimaat. In plaats van een focus op snelle winsten in specifieke industrieën of fases, moet de overheid juist het ecosysteem breed stimuleren.
Hoe lang staat EIS/SEIS al niet op de agenda: de zeer succesvolle, Britse regeling van belasting- en andere voordelen die investeringen door privépersonen stimuleert, inmiddels gekopieerd door landen om ons heen? Of een betere medewerkersparticipatie? Of directe en algemene co-investeringsregelingen om samen met venture capitalists deel te nemen? Meer start-ups die beter gefinancierd zijn en meer kans op succes hebben, zullen uiteindelijk meer geld aantrekken. Het werkt niet andersom.
Naar verluidt is tussen 30% en 40% van al het venture capital geld in Europa publiek geld. We moeten ons afvragen of dat nog verder mag toenemen. Publiek geld zou kunnen leiden tot het nemen van minder risico, wat resulteert in minder uitzonderlijke successen in de portfolio’s van investeerders. Juist dat is nodig om de fondsen succesvol te maken. Het is een argument om te focussen op betere regelingen in plaats van op méér publiek geld.
De start-ups in Nederland staan klaar om het kabinet te helpen bij het verbeteren van het start-upklimaat in Nederland. Door de krachten van Techleap, Invest-NL, het Nationaal Groeifonds en alle ROM’s te combineren. En de private sector in de volle breedte te stimuleren om de kansen op rendement te vergroten. Pensioenfondsen zouden dan welhaast een dief van hun eigen portemonnee zijn als ze niet in Nederlandse start-ups zouden investeren.
Lucien Burm is voorzitter van de Dutch Start-up Association.