Artikel
Naleving van hygiëneregels kan infecties voorkomen
Vrij spel voor virussen en bacteriën?
Infecties door virussen of bacteriën zijn voor ziekenhuizen een groeiend probleem. Uitbraken met de MRSA-bacterie halen regelmatig het nieuws, maar ook bijvoorbeeld TBC is weer in opkomst. Ziekenhuizen hebben voor medewerkers veelal een brochure over infectiepreventie. De regels zijn duidelijk, maar beslissend is naleving ervan. Het komt aan op discipline, want sancties zijn er niet.
Kees Vermeer
Eerder gepubliceerd in: Aspect 1 2003, intern magazine van het Albert Schweitzer ziekenhuis, Dordrecht.
Ziekenhuisinfecties doen zich steeds meer voor doordat bacteriën in toenemende mate ongevoelig zijn voor antibiotica. In Nederland zijn de problemen nog relatief gering, maar met name in Frankrijk, Spanje en Portugal is de ongevoeligheid tegen antibiotica hoog. "Dat komt doordat vooral in zuidelijke landen te veel antibiotica worden gebruikt", verklaart ziekenhuishygiënist Hannie Bakker van het Albert Schweitzer ziekenhuis in Dordrecht. "Vaak kun je daar bij de drogist een kuurtje kopen. Als iemand zich dan na drie dagen weer beter voelt, stopt men met de kuur. Maar juist daardoor ontstaat ongevoeligheid bij de bacterie: die is na drie dagen nog niet helemaal weg en heeft de kans om zich aan het antibioticum aan te passen. Het is daarom belangrijk dat men een kuur helemaal afmaakt. En ook dat in Europa een beter antibioticabeleid gevoerd gaat worden."
MRSA
Vooral de MRSA-bacterie duikt steeds vaker op in ziekenhuizen. MRSA staat voor Methicilline Resistente Staphylococcus aureus. De gewone S. aureus is op zich geen bijzondere bacterie: bijna de helft van alle gezonde mensen draagt deze ongemerkt bij zich in de neus of op de huid. De bacterie gaat dood onder invloed van antibiotica. Maar de S. aureus die in het buitenland voorkomt, is vaak ongevoelig geworden voor veel soorten antibiotica. Deze ongevoelige bacterie komt Nederlandse ziekenhuizen binnen via mensen die in een ziekenhuis in het buitenland hebben gelegen of gewerkt. "Je moet daarbij ook denken aan liefdadigheidswerk in Afrika, of een gast-OK door een chirurg", vertelt Bakker. "In zuidelijke landen draagt 40 tot 60% van alle patiënten in ziekenhuizen of verpleeghuizen de MRSA bij zich. In Nederland is dat 5 tot 10%."
Streng beleid
De S. aureus geeft bij gezonde mensen nauwelijks klachten, maar kan bij mensen met verminderde weerstand allerlei infecties veroorzaken, bijvoorbeeld steenpuisten of een wondinfectie na een operatie. In het microbiologisch laboratorium kan worden vastgesteld of het gaat om de MRSA-bacterie. Als dat zo is, wordt de patiënt in een afzonderlijke kamer verder verpleegd.
"Anderen mogen dan alleen naar binnen als zij hun hele lichaam hebben bedekt", vervolgt Hannie. "Alles wat zij gebruiken moet worden gedesinfecteerd. Het is een streng beleid, maar dat is nodig om verdere verspreiding tegen te gaan. De maatregelen kosten veel geld en inspanning, maar dat weegt nog steeds op tegen het resultaat."
MRSA, en ook andere ongevoelige bacteriën, is alleen nog te bestrijden met het antibioticum Vancomycine. Dat moet alleen worden ingezet als het echt nodig is. Want anders worden micro-organismen ook daar ongevoelig voor. "In Amerika speelt dat probleem al’, weet Bakker. ‘Sommige darmbacteriën zijn al ongevoelig voor Vancomycine. Iemand zou daardoor kunnen overlijden aan een simpele infectie."
Hygiëne
Ziekenhuizen hanteren protocollen en maatregelen om de verspreiding van micro-organismen tegen te gaan. Persoonlijke hygiëne is zeer belangrijk om infecties te voorkomen. Dat betekent: handen wassen of desinfecteren na ieder patiëntencontact, nagels kort en schoon houden, geen sieraden of horloge dragen bij werkzaamheden bij een patiënt, haren schoon houden, lang haar bijeen binden en schone dienstkleding dragen.
De verantwoordelijkheid voor naleving van deze regels ligt in de eerste plaats bij de leidinggevende, maakt Bakker duidelijk. "Maar een straf voor overtreding van de regels bestaat niet. Daarom telt vooral de discipline van medewerkers zelf. Een van de knelpunten is de kleding: uniformen gaan vaak mee naar huis, en dat is niet toegestaan. Een argument dat we vaak horen, vooral bij ochtenddiensten, is dat men zich niet twee maal wil aankleden: bij het opstaan thuis en vervolgens hier op het werk. Men doet liever thuis meteen het uniform aan. Een softe kant van de zorg, vind ik. Bij een bedrijf zou je zoiets niet hoeven te proberen."
Hygiëne hoort een standaard onderdeel te zijn van de zorg aan patiënten, besluit de ziekenhuishygiënist. "Alle medewerkers horen daarom de regels na te leven. In ons ziekenhuis is op vrijwel alle afdelingen een Hygiëne Kwaliteits Medewerker aangesteld, die contactpersoon is voor de afdeling en voor de ziekenhuishygiënisten. Iedereen kan meedenken over infectiepreventie en suggesties doen om het beleid te verbeteren."
Kees Vermeer is freelance journalist