Een indexknuffelaar is als een slechte schilder uit de Renaissance. Beter dan een treurige poging om de meester (de ETF) te kopiëren, wordt het niet. Sjoemelfonds vind ik daarom een beter woord dan indexknuffelaar, of zoals de Britten zeggen: closet tracker.
In een recent onderzoek met een absurd lange naam concludeert Morningstar dat 15 tot 20% van de Europese, actief beheerde largecapfondsen sjoemelfonds is. Bij deze sjoemelende fondsmanagers wijkt het verschil in onder- en overwegingen minder dan 60% af van de index, en is de tracking error lager dan 4%.
Europese toezichthouder
Opvallend is dat Morningstar een drie tot vier keer hoger percentage noemt dan de Europese toezichthouder Esma in een soortgelijk onderzoek eind vorig jaar. Die concludeerde dat tussen de 5 en 15% van de UCITS aandelenfondsen een symbiotische relatie onderhoudt met de index. In beide onderzoeken is overigens niet specifiek naar de Nederlandse situatie gekeken.
Wat verklaart het verschil? Morningstar bekeek 465 aandelenfondsen tussen juli 2010 en juni 2015 en Esma 2.600 actief beheerde aandelenfondsen tussen 2012 en 2014. Een langere periode versus meer beleggingsfondsen.
Morningstar is veel harder in haar conclusies. Een sjoemelfonds voegt vanwege de hoge kosten geen waarde in vergelijking met een ETF. De gemiddelde underperformance van sjoemelfondsen bedraagt jaarlijks 1,1%, veel meer dan de vergoeding die ETF’s gemiddeld vragen. De gemiddelde kostenratio voor Europese aandelen-ETF’s is circa 0,2%.
Ook signaleert Morningstar een duidelijke relatie tussen de innigheid waarmee een index wordt geknuffeld en verhoogde risico’s in de aandelenmarkt. Hoe meer onzekerheid in de markt sluipt hoe passiever fondsmanagers worden; ze grijpen terug op gevestigde bedrijven en doen onzekerheidjes als smallcaps van de hand.
Eigen carrièrerisico
Fondsmanagers managen in volatiele tijden dus liever hun eigen carrièrerisico dan dat zij voor beleggers op zoek gaan naar de beste rendementen gecorrigeerd voor risico. In de vijf jaar tussen juli 2010 en juni 2015 wist maar 22% van de closet trackers de benchmark te verslaan, tegen 34% van de overige beleggingsfondsen.
Waarom stinken beleggers dan toch in deze nikserige beleggingsproducten, die veel geld vragen ten opzichte van ETF’s en geen extra rendement leveren? Omdat het redelijk wat uitpluiswerk en gegraaf in het verleden vraagt om de activiteit van een fondsmanager te kunnen meten.
De beste manier om luie fondsmanagers snel te ontmaskeren is door te kijken naar de tracking error, de mate van afwijking tussen het rendement van een beleggingsfonds en dat van een benchmark die het fonds wil verslaan. Bij een sjoemelfonds zal de afwijking ongeveer gelijk zijn aan die van een ETF of indexfonds: een procent of vier.
Bestaan sjoemelfondsen
Maar waarom moeten particuliere beleggers zelf de wiskunde doen? Financiële toezichthouders in onder andere het Verenigd Koninkrijk, Duitsland, Scandinavië, Ierland en Luxemburg hebben of gaan het bestaan van sjoemelfondsen onderzoeken. Italië heeft sjoemelfondsen sancties opgelegd en de AFM heeft indexknuffelaars meegenomen in een onderzoek naar ETF’s, die zich als actieve fondsen gedragen.
Gekeken naar hoeveel miljarden meer vermogen er belegd is in sjoemelfondsen dan in smart bèta zou ik het omgekeerde doen. En wat hebben beleggers aan al die onderzoeken als de uitkomsten percentages zijn en sjoemelfondsen niet publiekelijk aan de schandpaal worden genageld?
Namen and shamen, zoals ik in een eerdere column voorstelde, biedt particuliere beleggers de beste bescherming tegen sjoemelfondsen. Esma en Morningstar durven of willen dat overduidelijk niet. Pakt de Europese Commissie wel die handschoen op?
Meld u aan voor de Belegger.nl dagelijkse nieuwsbrief
en blijf op de hoogte van de laatste ontwikkelingen op de beurs!