Beeld: ANP
In een eerste bijdrage gaven we reeds een terugblik op de ECB onder leiding van de drie musketiers in de periode 1998-2019. In dit artikel nemen we de meest recente periode onder de loep, met Christine Lagarde aan het hoofd van de ECB.
Deze periode verdient een apart hoofdstuk, zowel wat het monetaire beleid betreft als de persoon van Christine Lagarde, die enkele gelijkenissen vertoont met Mylady de Winter, een personage uit het boek De drie musketiers van Alexandre Dumas.
2019 – 2021: aanstelling Christine Lagarde en de ECB in pandemiemodus
Volledig in de tijdsgeest was de aanstelling van een vrouw aan het hoofd van een belangrijke internationale instelling de evidentie zelve. Christine Lagarde – juriste van opleiding – begon haar carrière in 1981 bij een vermaard advocatenkantoor in de VS alvorens ze de stap zette naar de Franse politiek als minister in de periode 2007-2011.
Bij haar overstap naar het IMF in 2011 was de steun zeer breed voor haar aanstelling en haar parcours als uitvoerend hoofd van het IMF verliep vrij vlekkeloos met slechts één belangrijke uitschuiver. Tijdens een interview in 2012 beweerde ze dat het voor Griekenland ‘payback time’ was na de schuldencrisis en fiscale fraude. Daarna werd ze letterlijk en figuurlijk uitgespuwd door de Griekse politiek, bevolking en geschreven pers.
Ondanks de brede steun bij haar overstap naar het IMF en vervolgens de ECB, was er toch een heikel punt dat bij sommigen de wenkbrauwen deed fronsen. Lagarde was namelijk Strauss-Kahn opgevolgd bij het IMF in 2011, maar velen interpreteerden dat destijds als een vlucht vooruit. Lagarde zou immers in haar hoedanigheid van Frans minister van Financiën een bedenkelijke rol hebben gespeeld in de zaak Bernard Tapie-Crédit Lyonnais (fraude en subsidies), met een mogelijke gerechtelijke vervolging.
Er kwam een proces met als uitkomst dat Lagarde werd vrijgesproken in 2016. Ze ontliep dus een mogelijke celstraf van een jaar en een boete van 15.000 euro. Niettemin werd ze schuldig bevonden aan “nalatigheid en het naast zich neerleggen van adviezen in haar hoedanigheid als minister van Financiën”.
Lagarde was nog maar net aangesteld in haar job of de ECB kreeg in de lente van 2020 Covid gepresenteerd. Net zoals alle belangrijke centrale banken haalde de ECB de monetaire bazooka’s opnieuw boven, aangevuld met speciale pandemische noodaankoopprogramma’s en liquiditeit- en kredietvoorzieningen.
In de VS werd dat trouwens nog aangevuld met een budgettaire superbazooka die in Europa minder grote proporties aannam. Bij het einde van de Covid-pandemie in het najaar van 2021 was het echter duidelijk dat de inflatoire gevolgen niet zouden uitblijven. Binnen de eurozone waren er reeds enkele belangrijke centrale banken (niet verrassend de Bundesbank) die waarschuwden voor een aanzienlijke en eventueel langdurige inflatie-opstoot indien het monetaire beleid op korte termijn niet drastisch gewijzigd zou worden.
ECB-hoofdeconoom Lane en spreekbuis Lagarde legden die waarschuwingen echter naast zich neer. Tijdens het jaarlijkse ECB-symposium in september 2021 (in Sintra, Portugal), herhaalde Christine Lagarde twee zaken: “ten eerste is het inflatiefenomeen tijdelijk en zal het even snel verdwijnen als het ten tonele is gekomen. Vervolgens moet er, opdat het monetaire beleid significant zou gewijzigd worden (lees: verstrakking), aan drie voorwaarden voldaan worden. Die drie voorwaarden zijn op dit moment verre van vervuld”. Achteraf bleek dat een vergissing van formaat.
ECB 2022 – nu: een moeilijke monetaire bocht en een onafgewerkte opdracht
Nu de inflatieversnelling zich doorzette, was de ECB-communicatie van “tijdelijk” steeds moeilijker vol te houden. Als kers op de taart viel Poetin op 24/02/22 Oekraïne binnen waardoor de inflatiepush – tot dan voornamelijk een gevolg van logistieke flessenhalzen na de heropening van de wereldeconomie – nog extra kracht werd bijgezet door een aanbodonvriendelijke energiecrisis (gas/elektriciteit).
Jay Powell van de Fed had de markten in het najaar van 2021 al voorbereid op een nakende renteverhoging. Powell hield zich nog even in naar aanleiding van Oekraïne en de daarmee gepaard gaande marktvolatiliteit, maar ging wel van start in maart 2022. En hoe … De Fed zette de koers van 0% à 0,25% naar het huidige 5,25% à 5,50% renteniveau, op een tijdsbestek van nauwelijks 16 maanden (laatste renteverhoging dateert van juli 2023).
De Fed schrikte er ook niet voor terug om opeenvolgend met stappen van 75 basispunten te werk te gaan. De ECB ging in juni 2022 schoorvoetend van start en was ook verplicht – en dat tegen haar zin – om enigszins het ritme van Powell te volgen. Dat was omwille van de wisselkoers met eventueel gevolgen voor geïmporteerde inflatie, via een mogelijk te zwakke eenheidsmunt (grondstofprijzen in USD).
Vandaag staat de ECB-rente ‘on hold’ sinds september 2023 met mogelijk een eerste rentedaling aan het einde van de lente van dit jaar. Maar het is uiteraard een andere omgeving dan degene die men de wereld had voorgespiegeld in september 2021 (Sintra). Er zijn duidelijk structurele tweede- en derderonde-effecten geweest op het vlak van inflatiespanningen. Toen was men nog van mening dat de inflatie eind 2022 zou genormaliseerd zijn (2%), maar intussen is dat streefdoel opgeschoven in de tijd naar einde 2024 of aanvang 2025.
Nawoord
De post-Covid inflatieschok en de ECB-aanpak hebben gevolgen gehad voor de werking van de ECB en haar besluitvorming over de rente. De haviken zijn terug, terwijl hoofdeconoom en duif Philip Lane werd gekortwiekt.
De macropresentatie beslaat niet langer 90% van de tijdspanne van het uitvoerend comité; vanaf vorig jaar zijn het de centrale bankiers van de lidstaten die vooral het forum voor zich nemen en hun case maken voor de rentebeslissingen. Christine Lagardes rol is nu dus voornamelijk toegespitst op het vinden van een aanvaardbaar compromis en vooral een duidelijke boodschap de wereld in sturen. Initieel was dat laatste voor haar ook geen sinecure, maar oefening baart kunst en op dat gebied (namelijk marktcommunicatie) scoort Lagarde recent beter en gaat ze zeker in stijgende lijn.
Een evaluatie van de ECB en haar leidinggevende figuren over de afgelopen 25 jaar is niet eenvoudig. Een invalshoek wordt geboden door een frequente enquête die de ECB-vakbonden uitvoeren met betrekking tot hun directie.
Uit een recente enquête bleek dat Lagarde niet echt goed onthaald wordt door het voetvolk en de officieren. De enquête moet wel gerelativeerd worden aangezien maar 1.150 van de 4.500 stemgerechtigden deelnamen. De belangrijkste resultaten waren dat in tegenstelling tot Trichet en Draghi, de ECB gemaakt lijkt te zijn voor Lagarde en niet vice versa, en dat de ECB zich momenteel politiek bemoeit met zaken die eigenlijk niet tot haar domein behoren.
Meer dan 50% van de respondenten is niet tevreden met de algemene aanpak van Lagarde. Maar zoals reeds eerder vermeld: het ECB-experiment heeft ondanks alles menig storm merkwaardig genoeg overleefd, ongeacht zijn CEO. Wie er ook aan het hoofd staat van dit instituut, die persoon staat continu voor gigantische uitdagingen die zelfs relatief lastiger liggen dan elders in de wereld. Om er maar enkele te noemen: twintig lidstaten die allesbehalve uniform zijn op economisch vlak, en een lastige geopolitieke positionering, wat voor Europa trouwens een constante is geweest doorheen de geschiedenis.
Iedere maand de meest recente financiële inzichten in uw inbox? Schrijf u in op de newsletter van Nagelmackers voor regelmatige deskundige updates.
Christofer Govaerts is Chief Economist & Investment Strategist bij Bank Nagelmackers. Deze column is niet bedoeld als professioneel beleggingsadvies of als aanbeveling tot het doen van bepaalde beleggingen.
Meld u aan voor de Belegger.nl dagelijkse nieuwsbrief
en blijf op de hoogte van de laatste ontwikkelingen op de beurs!