bron FD
Waarom mislukt de pil tegen alzheimer zo vaak?
Opnieuw heeft een middel tegen alzheimer gefaald, ondanks honderden miljoenen aan onderzoeksgeld. Wat maakt het zo moeilijk de ziekte te bestrijden?
Gefaald?
Ja en vrij ernstig. Jarenlang investeerde farmaciegigant Biogen in een pil tegen dementie en het leek werkelijk goed te gaan. Het medicijn overleefde een eerste proef, doorstond een tweede en zo groeide de belofte. Maar in de derde fase - de test onder een grote groep - ging het mis. Patiënten merkten niet de gewenste verbetering en Biogen en de Japanse onderzoekspartner Eisai konden niet anders dan hun ontwikkeling staken. Eerder al stopten andere grote farmabedrijven hun onderzoek naar een medicijn. Door de beslissing van Biogen ging $743 mln onderzoeksgeld in rook op en kelderde de beurswaarde met een kwart (-€18 mrd). En het ergste van alles: de hoop verdween.
Er zijn vijftig miljoen alzheimerpatiënten op de wereld en hun aantal groeit door vergrijzing.
Er zijn vijftig miljoen alzheimerpatiënten op de wereld en hun aantal groeit door vergrijzing.Foto: Getty Images.
Wat betekent dit?
Veel, want wie nu nog een middel vindt, heeft echt goud in handen. Er zijn vijftig miljoen alzheimerpatiënten op de wereld en hun aantal groeit omdat de ziekte sterk samenhangt met vergrijzing. Hoe ouder je wordt, des te groter de kans: 40% van de mensen ouder dan negentig jaar heeft dementie, en de ziekte speelt een rol bij een op de drie Amerikaanse sterfgevallen, stelt de Amerikaanse Alzheimervereniging. Al moet Frans Verhey, hoogleraar ouderenpsychiatrie aan de Universiteit Maastricht, dat laatste nuanceren. De ziekte ontstaat vooral op hoge leeftijd en dan is er ook kans op veel andere ziektes. Het kan dus goed dat iemand mét alzheimer overlijdt, maar niet áán de ziekte.
Wat ging er mis met het medicijn?
Alzheimer lijkt toch anders te werken dan werd gedacht. Bij de ziekte ontstaat - simpel gesteld - een grijze plak en sterven hersencellen af. Dit veroorzaakt aanvankelijk alleen vergeetachtigheid, maar beperkt vervolgens steeds meer andere lichaamsfuncties. Wat precies de oorzaak is van de ziekte is onbekend maar er was wel een sterk vermoeden: patiënten hebben vaak een grote hoeveelheid van het giftige eiwit amyloïd-bèta in hun lichaam. Biogen ontwierp daarom een medicijn dat zich bindt aan dit eiwit, waarna het door het lichaam wordt afgevoerd. Maar ook gebruikers van het medicijn blijken ziek te worden. 'Een grote teleurstelling', zegt Dinant Bekkenkamp, onderzoeksleider bij Alzheimer Nederland. Er zijn meer medicijnen in ontwikkeling die zich op amyloïd richten. Sommige onderzoekers vermoeden dat die dus ook niet zullen werken.
Hoe kon dit misgaan?
Het FD duikt in de wetenschap en techniek achter een recent bericht. Klik hier voor meer afleveringen.
Er is naïef onderzoek gedaan, zegt Frans Verhey. Volgens hem is de amyloïd-theorie te eenvoudig voor een complexe ziekte als alzheimer. De ziekte ontstaat bij veroudering, dus wie haar wil bestrijden moet misschien veroudering zelf aanpakken. Daar komt veel meer bij kijken. Ook waren er al twijfels over de eiwittheorie, want er zijn ook mensen die de toxische stof in zich dragen en niet ziek worden. 'Amyloïd kan de aanstichter zijn, maar het kan ook bijzaak zijn. Daar lijkt het nu meer op. Of misschien is het wel de oorzaak, maar moet je veel eerder ingrijpen. Want het proces kan al jaren bezig zijn voordat je klachten krijgt.' Hij vindt het logisch dat Biogen stopt en verder onderzoek afwacht, en denkt dat het beter is nu op preventie in te zetten. Noodgedwongen. 'De hoop op een medicijn is nu verder weg dan twee weken geleden.'
Hoe voorkom je alzheimer?
Garanties zijn er niet, zegt Verhey, maar je kunt het proberen. Daag jezelf uit. Alzheimer komt vaker voor bij een ongezond gewicht, een beperkt sociaal netwerk en een laag opleidingsniveau. Maar ook bij een gebrek aan uitdagende hobby's en daarin ziet hij een positieve trend. Ouderen blijven nu veel meer dan in het verleden actief en dat kan schelen. 'De tijd dat ouderen in een rusthuis zaten is voorbij.'