Column: Economische recessie voor Rutte III?
Door WILLEM VERMEEND EN RICK VAN DER PLOEG
2 uur geleden in FINANCIEEL
In politiek Den Haag gaat het over alles, maar te weinig over onze economische toekomst. In de woorden van onze premier, we hebben een gaaf land met een goed draaiende economie en een lage werkloosheid en de toekomst lijkt ons toe te lachen. Maar we hebben onvoldoende oog voor de economische donderwolken die zich buiten Nederland samenpakken. Eurostat, het statistiekbureau van de EU, maakte deze week bekend dat de economische groei over 2018 in de eurozone was teruggevallen van 2,5 procent naar 1,8 procent. In het laatste kwartaal van vorig jaar was er bovendien sprake van een magere groei van slechts 0,2 procent.
Het bureau meldde al eerder dat het consumentenvertrouwen in de eurozone daalt en de industriële productie fors terugloopt. Voor 2019 is er weinig reden voor optimisme. Sterker nog de Europese economie dreigt stil te vallen waardoor onze economie hard zal worden getroffen. Zo maakte de Duitse regering afgelopen woensdag bekend dat de groeiprognose voor de Duitse economie voor dit jaar is teruggeschroefd van 1,8 procent naar 1 procent, het laagste niveau in zes jaar. En vanuit Italië kwam de boodschap dat de Italiaanse economie in een recessie is beland. In regeringskringen wordt gesuggereerd dat Donald Trump met zijn handelsoorlogen de boosdoener is. Daarnaast zal de Brexit, hard of zacht, hoe dan ook de Nederlandse economie negatief beïnvloeden.
Recessie?
Tot voor kort was de algemene voorspelling dat we in Europa de komende jaren zouden kunnen rekenen op een relatief hoge economische groei en een lagere werkloosheid. Maar vooral het laatste half jaar is er sprake van een kentering. Economische denktanks verlagen hun optimistische prognoses en steeds meer analisten durven zelfs al economische recessies in de VS en Europa te voorspellen. Gezien alle onzekerheden gaat het hier wel om zogenoemde “glazenbol-voorspellingen”. Bovendien verschillen ze over het tijdstip van de aanvang van de economische krimp. Die zou in de loop van 2019 kunnen plaatsvinden, maar in ieder geval in 2020, zoals recent Bill Gates, de oprichter van Microsoft, voor de VS voorspelde. Met dit doemscenario staat hij niet alleen. Het is gebaseerd op een aantal signalen die zorgen baren.
Zorgen
De somberheid van de ‘doemdenkers’ heeft vooral te maken met toenemende onzekerheden en ontwikkelingen die de groei van de wereldeconomie vertragen en in veel landen zullen leiden tot een economische neergang. Daarbij gaat het vooral om het onberekenbare beleid van president Donald Trump en landen die met protectionistische maatregelen de wereldhandel afremmen. Zo heeft het beleid van Trump al tot handelsoorlogen geleid. In Europa speelt ook de onzekerheid over Brexit en de politieke toekomst van de EU een rol. Daarnaast wijzen analisten op de te hoge beurskoersen (een zeepbel), de hoog opgelopen schulden bij overheden burgers en bedrijven, de kans op een oplopende rente en een verdere vertraging van de groei in China. Zo meldde de internationale beleggingsgigant Vanguard recent dat het risico dat de beurzen instorten is gestegen naar 70 procent.
Hoe snel de economie kan veranderen wordt ook duidelijk als we naar de VS kijken. Begin deze week maakte de Centrale Bank (Fed) bekend dat er voorlopig gestopt wordt met het verhogen van de rente. In oktober ging de Fed er nog vanuit dat de Amerikaanse economie afgeremd zou moeten worden met renteverhogingen. Nu niet meer. Fed-voorzitter Jerome Powell noemde voor deze beleidswijziging verschillende redenen: de vertragende wereldwijde economische groei, met name in China en Europa, de Brexit, maar ook het handelsconflict tussen de VS en China.
Nederland wordt hard geraakt
Wij zijn geen doemdenkers, maar het kan geen kwaad dat Rutte III en ondernemingen met een economische neergang rekening gaan houden. Nederland staat er nog steeds goed voor, maar als land dat voor groei, werk en welvaart sterk afhankelijk is van de wereldeconomie en buitenlandse handel zullen we door bovengenoemde ontwikkelingen hard worden geraakt. Als we afgaan op het huidige mooie beeld van onze economie die nog draait als een tierelier, is een economische neergang moeilijk voorstelbaar. Maar de geschiedenis leert dat deze onverwacht snel kan toeslaan.
De kans is dan ook groot dat politiek Den Haag al dit jaar te maken krijgt met een lagere economische groei dan de ruim 2 procent die door het CPB is voorspeld. Ook de optimistische groeivoorspellingen voor volgend jaar staan op lossen schroeven. Omdat de schatkist daardoor over minder middelen beschikt dan was geraamd, kan dit voor het kabinet op verschillende beleidsterreinen gevolgen hebben. Bovendien rijst bij een economische neergang al snel de vraag naar geld om de economie aan te jagen.
Aanjagen groei
Het staat nog niet op de politieke agenda, maar gezien het zware economische weer dat in aantocht is, doet politiek Den Haag er verstandig aan alvast ‘het aanjagen van groei’ toe te voegen. Dit agendapunt kan goed worden gecombineerd met de voorstellen die Rutte III moet doen op het terrein van het klimaatbeleid. In een eerdere column hebben wij er op gewezen dat de CO2-reductie en het bevorderen van duurzame energie kan worden versneld met de inzet van digitalisering en innovatieve technologieën. Deze investeringen hebben twee voordelen: ze jagen een duurzame groei aan en dragen tegelijk bij aan het realiseren van de klimaatdoelstellingen. Wie twijfelt over de enorme bijdrage die tech kan leveren aan deze doelstellingen verwijzen wij naar de New York Times bestseller Drawdown, waarin de 100 meest effectieve klimaatoplossingen zijn opgenomen.
Mooi artikel voor de zaterdagmorgen.