Veelbelovend nieuws uit Israël: in een ziekenhuis in Tel Aviv zijn goede resultaten geboekt met experimenteel kankermedicijn EXO-CD24. Dertig coronapatiënten kregen het toegediend en ze genazen allemaal. Premier Netanyahu noemde het een ‘wondermedicijn’. Maar is dat echt zo?
Wie ernstig ziek wordt door corona, maakt veelal een cytokinestorm door. Dat is een fenomeen waarbij het immuunsysteem door de rooie gaat, overreageert en gezonde cellen aanvalt, met een verhoogde kans op dodelijke afloop. Om die extreme ontstekingsreactie tegen te gaan hebben dertig patiënten in een ziekenhuis in Tel Aviv EXO-CD24 toegediend gekregen, een middel tegen eierstokkanker. Het moet dagelijks geïnhaleerd worden gedurende vijf minuten en dat vijf dagen lang.
Wat blijkt: de experimentele kankerbehandeling zou die cytokinestorm temperen. 29 van die patiënten genazen al na drie tot vijf dagen, bij één patiënt duurde het herstel langer. De Israëlische premier Benjamin Netanyahu noemde het een ‘wondermedicijn’, al is er nog veel onderzoek nodig. Het gaat om een fase 1-studie met slechts 30 patiënten. Ook is het niet duidelijk of de onderzoekers een controlegroep gebruikt hebben. Moeten dus nog volgen: fase 2 en 3 en tot slot de ‘peer reviewed’ wetenschappelijke publicatie. Het is dus veel te vroeg om te juichen.
“We hebben dit nieuws vernomen via een persbericht”, zegt viroloog en professor Johan Neyts (KU Leuven), die momenteel onderzoek doet naar antivirale middelen in de strijd tegen het virus. “We hebben de exacte resultaten nog niet gezien. Het feit dat het een experimenteel middel is, doet wel enkele vragen oprijzen: Hoe gemakkelijk valt het te produceren eens het goedgekeurd wordt? Hoe duur is het? Zo’n middel is pas nuttig als het op grote schaal ingezet kan worden.”
Tijd kopen
Er zijn dus nog heel wat vraagtekens. Belangrijker is nu volgens Neyts om ook antivirale middelen te ontwikkelen die de ziekte remmen, nog voor patiënten ernstig ziek worden. “Er bestaan tegen HIV – ook een virus – bijvoorbeeld al uitstekende virusremmers. Met één pilletje per dag kunnen mensen een perfect gezond leven leiden zonder ooit AIDS te ontwikkelen.” Het kan voor HIV, dus moeten we volgens de professor inzetten op de ontwikkeling van krachtige virusremmers tegen het nieuwe coronavirus.
Doodjammer is volgens de professor dat zo’n middel er al had kunnen zijn. “De mensheid kreeg al te maken met verschillende coronavirussen. Denk maar aan SARS en anderen. We hadden dus in feite proactief brede coronavirusremmers klaar kunnen hebben. Ik heb dat – oh ironie – in september 2019 nog verkondigd op een congres in Wuhan. Met zo’n brede remmer in combinatie met quarantaines en doortastend testen en tracen, had de pandemie er helemaal anders kunnen uitzien. Samen met biostatisticus Niel Hens en zijn team hebben we becijferd wat de impact zou zijn van virusremmers bij het onder controle houden van een lokale uitbraak.” Waren zulke middelen voorhanden geweest in Wuhan, had de pandemie er helemaal anders uitgezien.
LEES MEER. Heel wat mensen twijfelen of ze zich wel zouden laten vaccineren: de hardnekkigste argumenten tegen coronaprik doorprikt
Immunity gap
Zelfs in deze fase van de epidemie zouden virusremmers bevorderlijk zijn. “Ook nu zouden ze een wapen kunnen zijn tegen de verdere verspreiding van het virus. Stel je voor, in tijden waarin de vaccinatie nog niet breed is uitgerold, dat iemand in een gezin positief test. Dan zou je de andere gezinsleden een tijdlang preventief zo’n virusremmer, die je inneemt als een pilletje, kunnen geven om te beletten dat die besmet geraken en ziek worden. Ook na vaccinatie zouden ze nuttig zijn om de zogenaamde ‘immunity gap’ – de tijd die ons lichaam nodig heeft na een prik om werkelijk immuun te worden – te overbruggen. Mensen die niet gevaccineerd kunnen worden, zouden er gebaat bij zijn.” Ook in de strijd tegen varianten zouden antivirale middelen een rol kunnen spelen. “De Britse variant is vermoedelijk ontstaan in een persoon die immuun-deficiënt was. Het virus bleef zich dus maar reproduceren in het lichaam van de patiënt, waardoor de kans op mutaties en varianten toenam. Ook dat hadden we kunnen remmen met antivirale middelen.”
Het is niet kiezen tussen vaccins of antivirale middelen, benadrukt professor Neyts nog. “Ze gaan hand in hand en vormen beiden een hoeksteen om dit beest te verslaan. Laat dat duidelijk zijn.” Want momenteel zijn vorsers overal ter wereld een beetje willekeurig bestaande geneesmiddelen voor totaal andere aandoeningen aan het testen in de hoop dat ze als ‘bijwerking’ ook werken tegen corona. Hoe is het überhaupt mogelijk dat we qua therapie nog in die fase zitten terwijl er al meerdere vaccins klaar en goedgekeurd zijn?
LEES OOK. Versoepelen als alle 65-plussers en risicogroepen gevaccineerd zijn, is dat wel een goed idee?
“Voor dit virus is een vaccin minder complex om te ontwikkelen dan een geneesmiddel. De huidige vaccins worden gemaakt op basis van platformtechnologieën, een soort blauwdruk zeg maar.” Heel eenvoudig gesteld hoef je als het ware enkel de genetische code in te voegen en je kan klinische proeven opstarten. “Voor een medicijn of therapie moet je altijd van nul beginnen. Zo hebben we in ons labo al bij meer dan 2 miljoen stoffen volautomatisch getest of ze werkzaam zijn tegen dit virus. Om de vijftig à honderdduizend van die stoffen vind je er eentje dat het virus remt in celkweekjes. Vervolgens moeten de werkzame stoffen door scheikundigen geoptimaliseerd worden tot ze veilig en zo effectief mogelijk zijn. Dat is een werk van lange adem en het trieste is: was de wetenschap vroeger begonnen, hadden we die middelen nu al klaar kunnen hebben.”