Wie had een paar jaar geleden gedacht dat Duitsland het nieuwe zwarte schaap van Europa kon worden? Het land zit vast in een recessie. De industriële structuur is verzwakt. Zelfs de chemische industrie, ooit de parel in de kroon van de Duitse industrie, is niet gespaard gebleven. De industriële productie in de chemische industrie is sinds eind 2021 in volume met 25% gedaald.
BASF, 's werelds grootste chemieconcern, sluit fabrieken en ontslaat personeel in Duitsland terwijl het 10 miljard euro investeert in een nieuwe fabriek in China.
Wat nog steeds stand houdt, is de banenmarkt. De arbeidsmarkt past zich aan de recessie aan door het aantal gewerkte uren, niet door stijgende werkloosheid. Maar voor hoe lang nog?
Sommige oorzaken van de Duitse malaise zijn welbekend. Te lang is de prijsconcurrentiepositie van het land gebaseerd geweest op de goedkope energie die Rusland levert. Daarbij komt nog de slechte sectorverdeling van de productiviteitswinsten.
Het grootste deel van de productiviteitskloof tussen de Verenigde Staten en Europa, met name Duitsland, kan worden verklaard door beleidskeuzes van de overheid. De Europeanen hebben niet op de juiste sectoren ingezet. We hebben niet genoeg geïnvesteerd in technologie, energie en telecommunicatie - waar de productiviteitswinst het grootst is.
Cultureel probleem
Maar er is ook een cultureel probleem. Duitsland houdt de hand op de knip. Het heeft een grondwettelijke regel die de overheid verbiedt om per jaar meer dan 0,35% van het bbp te lenen, om de schuldenlast te beperken. In de afgelopen jaren is deze beperking voorzichtig in twijfel getrokken in het publieke debat, maar we zijn nog ver verwijderd van de afschaffing ervan.
Deze grondwettelijke rem op schulden heeft bijgedragen aan een buitensporige druk op overheidsinvesteringen - getuige de toestand van Deutsche Bahn - en het gebruik van speciale buitenbalansvehikels om te lenen.
Duitsland maakt dezelfde fout als Pruisen in de 19e eeuw. In januari 1820 nam Pruisen een wet aan over staatsschulden, die bepaalde dat de regering geen nieuwe leningen mocht aangaan tenzij deze waren goedgekeurd door een volksvertegenwoordiging. Het probleem is dat dit de doos van Pandora zou kunnen openen, en dat de assemblee in ruil daarvoor om verdere grondwetshervormingen zou kunnen vragen.
Meerdere decennia
Deze situatie zou meer dan twintig jaar aanhouden, wat leidde tot een verkeerde allocatie van kapitaal en een gebrek aan overheidsinvesteringen - zoals nu het geval is. Duitsland zou achterop raken in de industriële revolutie, maar zou die achterstand uiteindelijk inhalen, zij het tegen een hogere prijs.
Duitsland in 2024 bevindt zich in precies dezelfde situatie. Covid heeft de vertragingen in de digitalisering, vooral in de publieke sector, in het licht gezet. Het kapitaal wordt slecht toegewezen.
De autosector is goed voor het leeuwendeel van de investeringen in O&O - meer dan 50% vergeleken met 6% in de Verenigde Staten, bijvoorbeeld. Om hieruit te komen, zal Duitsland iets meer schulden moeten accepteren.
Er is een psychologische trigger nodig om door deze fase heen te komen. Als Donald Trump wordt herkozen, zouden er heffingen kunnen worden opgelegd aan het land. Hij zal het Duitse handelsoverschot van €63,5 miljard met de Verenigde Staten zeker goed in de gaten houden.
Lees ook: De 10 meest waardevolle autobedrijven ter wereld
Meld u aan voor de Belegger.nl dagelijkse nieuwsbrief
en blijf op de hoogte van de laatste ontwikkelingen op de beurs!