abelheira schreef op 26 april 2016 08:37:
Bron : De Tijd van 26/04/2016.
Christel Menet, de vrouw die het reumamedicijn ontdekte dat Galapagos grootmaakte, verlaat het biotechbedrijf. '499 keer mislukte het, maar die ene keer was het raak.'
De Nederlandse CEO Onno van de Stolpe is hét gezicht van het biotechbedrijf Galapagos. Hij sluit de miljoenendeals met grote farmabedrijven en overtuigt investeerders dat er geen betere belegging bestaat dan Galapagos. Maar dat 'zijn' bedrijf nu anderhalf miljard euro waard is, in de Bel20 zit en eind vorig jaar een van de strafste deals in de biotechgeschiedenis sloot, is voor een groot deel te danken aan chemicus Christel Menet. 'Ik een heldin? Voor Onno misschien', lacht ze.
'Dit is de echte held van heel het verhaal', zegt Menet als we haar ontmoeten in haar labo. In haar hand heeft ze een structuur van plastic buisjes die de chemische formule van het reumamedicijn filgotinib moet voorstellen. Een formule waar de Bretoense Menet 18 maanden aan sleutelde voor alles goed zat.
In dat anderhalf jaar ontwierp ze wel 500 formules. Ongeveer elke dag eentje. 499 slaagden niet in de proefbuis- of muizentesten en verdwenen in de vuilbak. 'Elke keer moet je geloven dat het de goede keer is. Elke avond ga je naar huis met de hoop dat je levens kan verbeteren.' Maar bijna elke ochtend krijg je te horen dat het weer niets is. Op 10 oktober 2008 was het dan eindelijk raak. 'Nog nooit hadden we zo'n sterke impact gezien in muizentesten. Dit wordt een medicijn, wisten we toen al', zegt ze, ook al was op dat moment de theoretische kans dat het middel ooit op de markt zou geraken amper 10 à 20 procent.
Menet is geboren en getogen op het Bretoense platteland, niet ver van Brest. 'Een leuke plek om op te groeien als kind, maar niet om te werken.' Na studies in Montpellier en enkele jaren in Manchester belandde ze tien jaar geleden in Mechelen bij Galapagos. 'Met zijn farma-industrie is België een aantrekkelijk land voor mensen zoals ik.'
Puzzelwerk
In Mechelen was een Galapagos-team een nieuw mechanisme op het spoor gekomen om reuma te behandelen. Het team ontdekte dat je de ziekte kan bestrijden door het lichaamseiwit JAK1 stil te leggen. Maar weten hoe je dat moet doen, is nog een ander paar mouwen. Daar kwam Menet in het spel. 'Het is zoeken naar een speld in een hooiberg, maar eerst moet je nog kiezen met welke van de honderd hooibergen je begint.'
'We zijn begonnen met een database van wel 100.000 bestaande chemische stoffen: molecules. We lieten daar op basis van wetenschappelijke kennis een paar filters op los en selecteerden er een honderdtal. Zit er eentje tussen dat in proefbuistesten een duidelijke impact heeft op doelwit JAK1, dan heb je een startpunt.'
Dan pas begint het echte, creatieve werk voor een chemicus als Menet. 'Het puzzelwerk. Je kan het als volgt bekijken. Je krijgt een doos legoblokken en je moet daar iets mee bouwen. Zonder stappenplan. Zonder handleiding. Zonder zelfs te weten wat het eindresultaat kan zijn.'
Elke dag tweakte ze de basismolecule, met voortschrijdende inzichten. 'Je moet niet enkel het effect op de reumacellen maximaliseren. Je moet ook ernstige neveneffecten onderdrukken, garanderen dat de pil de spijsvertering overleeft en een camouflagepak inbouwen zodat het lichaam de pil niet als indringer erkent.'
Filgotinib, dat toen nog de codenaam GLPG634 had, was Menets tweede project. Het was snel raak. Niet evident, wetende dat er veel meer chemici zijn zonder dan mét een medicijn op hun palmares. Maar zelfs na de doorbraak van Menet liep niet alles van een leien dakje. Tot twee keer toe haakten farmapartners, die geld op tafel legden, af. Eerst GSK, later AbbVie. Die laatste had een eigen gelijkaardig medicijn in ontwikkeling en koos daarvoor.
Menet begrijpt nog steeds niet waarom. 'Ik heb de molecule van AbbVie op basis van hun gepubliceerde patenten in het labo nagemaakt. Niet simpel. Het kostte me anderhalve maand, en uit onze tests blijkt dat filgotinib beter is.'
Nu heeft Galapagos Gilead aan boord gehaald als partner. Die betaalde nog meer dan AbbVie destijds. Derde keer goede keer? 'Gilead is het schoolvoorbeeld van hoe je een biotechbedrijf bouwt. Het weet van aanpakken', klinkt het. Analisten schatten dat filgotinib op zijn piek 3 tot 4 miljard dollar omzet kan opleveren.
Carte blanche
Maar dat moment zal Menet niet meer meemaken. Wie succes boekt, loopt in de kijker en krijgt aanlokkelijke aanbiedingen. Eind april ruilt Menet Galapagos voor het eveneens Belgische Confo Therapeutics. Het bedrijf werd pas opgericht en kreeg ruim 7 miljoen euro startkapitaal mee, om ziektes te genezen op basis van de antilichamen van lama's. Menet wordt er chief scientific officer, na CEO de belangrijkste functie in de farmasector. 'Ik krijg er carte blanche om zelf een onderzoeksteam van scratch uit te bouwen. Maar het was geen gemakkelijke keuze om Galapagos te verlaten', zegt ze.
'Heel erg jammer', reageert CEO Van De Stolpe. 'We hebben geprobeerd haar hier te houden. Maar ik begrijp het wel. Het was een mooi jobaanbod. Ze kan er zelf aan de knoppen draaien. Ik weet hoe leuk dat is.'
BIO CHRISTEL MENET
40 jaar.
Haalde een doctoraat in de chemie aan de universiteit van Manchester.
Werkt sinds 2005 bij Galapagos. Eerst als chemicus, dan als leider van een 20-koppig onderzoeksteam.
Wordt chief scientific officer van de start-up Confo Therapeutics.