Van links tot rechts is men Rutte-moe: ‘De tijd van de VVD-leider is voorbij’
UITGEKOOKT
Mark Rutte heeft zijn glans verloren in Den Haag. Collega-politici zijn hem liever kwijt dan rijk. Maar komende week verdedigt hij als vanouds de Prinsjesdagplannen, in de wetenschap dat een werkbaar kabinet zonder hem onmogelijk is.
Hans van Soest & Jan Hoedeman 18-09-21, 11:00
Als Rutte komende week voor de elfde keer de Prinsjesdagplannen verdedigt in de Tweede Kamer, staat hij tegenover partijen die hem vijandiger gezind zijn dan ooit. En dat midden in een formatie waarin hij nu het voortouw moet nemen. Dit weekeinde zal het er op landgoed De Zwaluwenberg onder leiding van informateur Johan Remkes om spannen.
Lees ook
Informateur Remkes gaat weekend naar landgoed met Rutte, Kaag en Hoekstra
Koud-ijzig-bevroren: sfeer aan Binnenhof bekoelt verder
Want de Haagse vertrouwenscrisis is groot. De nieuwe bestuurscultuur waar partijen een half jaar geleden het hardst om schreeuwden, heeft er niet toe geleid dat diezelfde partijen in staat bleken in crisistijd een nieuw kabinet te vormen. Rutte speelt daarbij een grote rol.
,,Als voorman van de grootste partij voel ik een grote verantwoordelijkheid’’, zei hij onlangs over de noodzaak om uit de formatie-impasse te komen. Maar ook de man die op 17 maart bijna 2 miljoen voorkeursstemmen kreeg, heeft geen doorbraak geforceerd. Zijn belofte dat er nog voor de zomer een nieuw kabinet zou komen, bleek loos.
© ANP
De vraag of Mark Rutte nog de man is om de huidige formatie los te trekken, is alleen te beantwoorden als je eerst een andere vraag beantwoordt, zegt Arno Korsten, bestuurskundige en honorair hoogleraar aan de Universiteit Maastricht: ,,Vertrouwen andere partijen Rutte nog voldoende? Nou, het is wel duidelijk dat dat nu even niet wil.”
Vertrouwen
Politici van andere partijen zetten grote vraagtekens achter de persoon Rutte: is hij nog wel de man om een nieuw kabinet in dit tijdsgewricht te leiden? D66-leider Sigrid Kaag viel Rutte vorige week nog aan op zijn leiderschapskwaliteiten. Vertrouwen in hem? Nee, vertrouwen heeft ze alleen in naaste familieleden. Dat ze toch met hem wil onderhandelen over een nieuw kabinet, is omdat hij nu eenmaal de verkiezingen heeft gewonnen.
Een werkbaar kabinet zonder de VVD is niet te vormen. Maar vrijwel alle partijen die daarbij zouden moeten aansluiten, zouden het liefst zonder hem verder gaan. PvdA en GroenLinks hebben dat al herhaaldelijk met zoveel woorden gezegd. En ook andere partijen die deze week door informateur Johan Remkes zijn gepolst voor eventuele steun aan een minderheidskabinet Rutte-4 lopen niet over van enthousiasme. ,,Als Rutte een obstakel blijkt te zijn om een kabinet te vormen, dan is het goed dat hij gaat”, zegt een zuinige Laurens Dassen van Volt.
Mark Rutte (VVD) bij de Stadhouderskamer op het Binnenhof na afloop van een gesprek met informateur Johan Remkes over de kabinetsformatie. © ANP
,,De tijd van Mark Rutte is voorbij”, vindt hoogleraar Henk te Velde van de Universiteit Leiden, gespecialiseerd in politieke cultuur. ,,Maar hij is nu eenmaal leider van de grootste partij. En hij zal blijven zitten.”
Afgestraft
De Rutte-moeheid bij andere partijen heeft meerdere oorzaken, zegt Te Velde. Hij heeft met iedereen geregeerd de afgelopen elf jaar. En anderen zijn vaak voor die samenwerking afgestraft door de kiezer. ,,Dat werkt nu tegen hem.’’
Tijdens het debat van 1 april hing de toekomst van Rutte aan een zijden draadje, nadat bleek dat hij wel degelijk gesproken had over een andere functie voor Kamerlid Pieter Omtzigt terwijl hij dat eerder ontkende. De onthulling kwam na een verkiezingscampagne waarin andere partijen hem verweten dat hij schuldig was aan een politieke cultuur in Den Haag waarin fouten te lang werden toegedekt en er te veel achter de schermen werd bedisseld.
© ANP
Rutte beloofde dat hij een nieuwe politieke cultuur zou scheppen. Maar toen hij zijn ‘radicale ideeën’ daarover presenteerde, reageerden alle andere partijen eenstemmig: is dat alles? Wel is het overleg op maandag waarin de coalitiepartijen alles voor de komende week onderling afstemmen geschrapt. Ook beloofde hij dat het kabinet stukken naar de Kamer minder zou zwart lakken. Maar oppositiepartijen klagen nog even hard over achterkamertjes en gebrek aan transparantie.
,,Mijn vertrouwen in Mark Rutte is alleen maar kleiner geworden”, reageert SP-leider Lilian Marijnissen op de vraag of haar vertrouwen in de VVD-leider en premier weer is hersteld sinds het beruchte 1 april-debat. Ze somt een waslijst aan klachten op: het vertrek van VVD-minister Cora van Nieuwenhuizen waar hij al een maand van op de hoogte bleek. De Kamerleden die deze zomer ineens lid werden van het demissionaire kabinet, wat tot een storm van protest leidde. ,,Moet ik nog even doorgaan? Hij staat voor een bestuurscultuur waar we vanaf moeten.’’
© ANP
Nou vindt de SP al járen dat Rutte het liefst vandaag nog moet opstappen, in zoverre niets nieuws onder de zon. Maar Marijnissen staat niet alleen in haar kritiek. Van links tot rechts leeft er een breedgevoelde Rutte-moeheid bij andere partijen.
Geschiedenis
© ANP