Het vooruitzicht van een nieuwe wereldwijde recessie is nu reëel, met duidelijke economische vertraging in de VS en in de grootste economieën van Europa en Azië.
CNBC zette vijf mogelijke problemen op een rij die nog meer politieke en financiële stress kunnen veroorzaken voor de al fragiele wereldeconomie.
1. Vertraging van Amerikaanse economie
"Als Amerika niest, wordt de wereld verkouden", volgens het gezegde. En terwijl de positieve effecten van de belastingherziening van 1,5 biljoen dollar van president Donald Trump beginnen af te nemen, lijkt de Amerikaanse economie een kriebel in de neus te krijgen.
Van april tot juni dit jaar daalden de bedrijfsinvesteringen met 1% in vergelijking met hetzelfde kwartaal in 2018. Bovendien daalde het consumentenvertrouwen in september het meest in negen maanden. De verwachtingen van de consumenten voor de vooruitzichten op korte termijn zijn afgelopen maand ook flink negatiever geworden.
De recessievrees werd pas echt aangewakkerd na de forse daling van de bedrijvigheid in de Amerikaanse industriesector. De Federal Reserve (Fed) verwacht nu dat de groei, gemeten in het Amerikaanse bruto binnenlands product (bbp), dit jaar zal uitkomen op 2,2%. Dat is ruim onder de langetermijndoelstelling van de Trump-regering van 3%.
Tegenover deze negatieve economische gegevens staan de robuuste Amerikaanse detailhandelsverkopen en de historisch hoge niveaus van werkgelegenheid en besteedbaar inkomen.
2. De Chinese schuldenberg
China heeft zijn economie aangewakkerd door schulden op te bouwen en de schuldenberg is enorm groot geworden. Het Institute of International Finance (IIF) schatte dat in het eerste kwartaal van 2019 het totale bedrag aan schulden van bedrijven, huishoudens en de overheid in China een duizelingwekkende 303% van het bbp heeft bereikt.
Volgens het IIF zijn de pogingen van Peking om de schulden van niet-financiële bedrijven in toom te houden teniet gedaan door de toenemende kredietverstrekking in andere sectoren. De totale schuldenberg van China is daardoor opgelopen tot meer dan 40 biljoen dollar.
China heeft keer op keer gezegd dat zijn leningen beheersbaar zijn, maar beleidsmaatregelen om de schulden onder controle te houden worden belemmerd door het risico dat het afbouwen van schulden de vertraging van de economische groei versnelt.
In het afgelopen decennium heeft China elk jaar ongeveer een derde van de wereldwijde groei voor zijn rekening genomen. Elke harde landing van de Chinese economie zou onmiddellijk alarmbellen doen rinkelen in andere delen van de wereld.
Beleggingsstrateeg Andy Rothman van Matthews Asia zei in maart dat de Chinese schuld een "ernstig probleem" is, maar dat het onwaarschijnlijk is dat die een harde landing of bankencrisis zal veroorzaken. Dat komt volgens hem doordat de meeste leningen zijn aangegaan door staatsbedrijven en zijn verstrekt door staatsbanken.
3. Pro-democratische protesten in Hongkong
Hongkong is al meer dan vier maanden in de greep van pro-democratische protesten. Het protest begon als verzet tegen een omstreden en alweer ingetrokken uitleveringswet die China wilde invoeren, maar is inmiddels uitgegroeid tot een bredere protestbeweging tegen de toenemende invloed van Peking op de stad.
Hongkong is een essentieel knooppunt voor financiële activiteiten en handel. De Bank for International Settlements (BIS) heeft berekend dat de stad in 2016 voor 437 miljard dollar aan buitenlandse valutatransacties afwikkelde. De stad is ook een belangrijk exportknooppunt en levert vanuit zijn haven goederen aan de hele wereld.
Het financiële centrum fungeert daarnaast als toegangspoort tot de Chinese economie. Aanhoudende onrust in de stad kan daarom economieën over de hele wereld treffen, omdat de handel en investeringen worden verstoord.
Mocht China besluiten om zijn greep op Hongkong verder te verstevigen dan kan de regeling "één land, twee systemen", die sinds 1997 geldt, op losse schroeven komen te staan. Dat zou ook de VS bij de strijd kunnen betrekken. Washington heeft wettelijk vastgelegd dat het Hongkong anders behandelt dan het Chinese vasteland in zaken als het handels- en economische beleid.
4. Besmettingsgevaar Argentinië
Begin 2019 liet Mark Mobius, een gerenommeerde belegger in opkomende markten, al weten dat hij niet meer investeert in Argentinië. "De kwaliteit van leven is afgenomen; het opleidingsniveau is gedaald en we zijn niet tevreden met de macro-economische situatie", verklaarde Mobius destijds.
Mobius zei dat hij alleen weer naar Argentinië zou kijken als president Mauricio Macri een krachtig mandaat zou krijgen bij de komende verkiezingen. Macri leed in augustus echter een zware nederlaag en andere investeerders volgden het voorbeeld van Mobius en verlieten het land.
De Argentijnse beurs daalde meer dan 30% in de dagen na de nederlaag van Macri. Dat was de grootste koersval in een land sinds 1950. De Argentijnse peso zakte 15% in waarde ten opzichte van de Amerikaanse dollar. Leningen in dollars zijn daardoor nu duurder.
Het land heeft voor 80 miljard dollar aan schulden die in 2019 en 2020 moeten worden afgelost. En het lijkt erop dat Argentinië voor de derde keer in minder dan twintig jaar in gebreke zal blijven. Het land wil dat het Internationaal Monetair Fonds (IMF) de schuldenbetalingen versoepelt.
Andrea Iannelli, investeringsdirecteur bij Fidelity International, zei in augustus dat hij voorziet dat de Argentijnse problemen over kunnen slaan naar andere landen. Ook Aberdeen Standard Investments is negatief over Argentinië.
5. De val van Trumps 'favoriete dictator'
Afgelopen maand werden er demonstraties gehouden tegen de Egyptische regering in verschillende steden, waaronder Alexandrië en in de hoofdstad Caïro.
Demonstraties in Egypte zijn illegaal zonder goedkeuring van de overheid, sinds president Abdel Fattah el-Sisi in 2013 een militaire staatsgreep leidde tegen Mohamed Morsi van de Moslim Broederschap. Morsi stierf tijdens zijn proces in juni van dit jaar.
De protesten hadden een direct effect op de aandelenmarkt in Egypte. De hoofdindex zakte 11% en zag daarmee de winst van dit jaar verdampen. Analist Farouk Soussa van Goldman Sachs waarschuwde in september voor meer negatieve impact op Egyptische aandelen als de politieke instabiliteit zou voortduren.
Uit cijfers van het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken blijkt dat de directe investeringen van de VS in Egypte 21,8 miljard dollar bedragen. De relatie tussen de twee landen is de afgelopen tijd verbeterd. Zo zou president Donald Trump in afwachting van een ontmoeting met el-Sisi tijdens de G-7-top in augustus hebben gevraagd: "Waar is mijn favoriete dictator?"
El-Sisi heeft ook de banden met buurland Saoedi-Arabië versterkt. Elke poging om hem te verwijderen zou waarschijnlijk leiden tot een toename van de spanning, althans op de korte termijn, tussen Riyad en Caïro.
Een recessie op zijn tijd
Het is nu meer dan tien jaar geleden dat door de financiële crisis de banken de kwaliteit van elkaars balansen niet meer vertrouwden. Banken over de hele wereld weigerden om elkaar nog geld te lenen.
De centrale banken hebben sindsdien enorme bedragen in het financiële systeem gepompt om het vertrouwen te herstellen. Economische herstel gaat langzaam en is duur.
Meld u aan voor de Belegger.nl dagelijkse nieuwsbrief
en blijf op de hoogte van de laatste ontwikkelingen op de beurs!