Deaths of despair: hoe Trumps achterban zichzelf om zeep helpt
Wanhoop is dodelijk, net zo dodelijk als aids. Althans in de Verenigde Staten. Het is een schokkende conclusie die het economenechtpaar Angus Deaton en Anne Case uit recent onderzoek trekt. Gefrustreerd over het leven pleegt de Amerikaanse blanke arbeidersklasse zelfmoord. Snel, met hulp van een geweer, of langzaam door vergiftiging met alcohol en drugs, stellen de Princeton-hoogleraren.
Anne Case en Angus DeatonFoto: Pontus Höök
Terwijl overal in de wereld de sterftecijfers nadrukkelijk en gestaag afnemen, is die trend in de jaren negentig voor het blanke, lager opgeleide deel van de VS gekeerd. Als dat niet was gebeurd, zou dat een half miljoen doden hebben gescheeld. Dat komt overeen met het aantal slachtoffers van de aidsepidemie van de jaren tachtig en negentig.
Lees ook
Het onderzoek 'Mortality and morbidity in the 21st century'
Case en Deaton spreken van 'deaths of despair'. Het is een verhaal dat lang onopgemerkt is gebleven, maar sinds de verrassende uitverkiezing van Donald Trump tot Amerikaans president vol in de aandacht staat. Het waren juist die worstelende blanke arbeiders, de 'vergeten mannen en vrouwen', die op de vastgoedtycoon stemden. Zij voelden zich niet gehoord, niet vertegenwoordigd door de heersende elite, en kozen voor Trumps 'America first'.
Case en Deaton, liefhebbers van opera en vliegvissen, publiceerden hun eerste bevindingen al in 2015, ruim voor de verkiezingen. 'We kwamen hier min of meer toevallig op,' zegt Deaton, die in 2015 de Nobelprijs voor de economie won en auteur is van het veelgeprezen boek 'The Great Escape'.
Een dubbelinterview met een echtpaar dat niet houdt van generalisaties.
Lees ook
Deaton's 'Letter from America - ‘Madmen in authority’ and health care reform'
Hoe komt het dat de problemen zich concentreren bij de blanke middenklasse?
Deaton: 'Een van de hypothesen is dat mensen zonder universitaire opleiding al heel lang geen stijging van hun reële inkomen hebben gezien.'
Case vult aan: 'De blanke arbeidersklasse doet het nu slechter dan hun ouders. Ze zien geen weg omhoog meer qua banen en hebben de hoop voor hun kinderen verloren. Voor wetenschappers is dit lastig te kwantificeren, maar het verlies van hoop zou een van de redenen zijn waarom de blanke arbeiders het zo zwaar hebben dat ze middelen zoeken om hun pijn te verlichten.'
Deaton: 'Er valt iets voor te zeggen om iedereen naar de universiteit te sturen. Maar tegelijkertijd weten we niet of dat zou helpen. Mensen die nu naar de universiteit gaan, verschillen ook op heel veel andere manieren van mensen die dat niet doen.'
Hebben de latino- en zwarte gemeenschappen het niet net zo zwaar?
Case: 'Het is inderdaad niet zo dat hispanics en afro-Amerikanen dan wél forse loonstijgingen hebben gezien. Maar deze mensen constateren nog wel dat zij het beter hebben dan hun ouders of grootouders, en dat geeft ze hoop voor de toekomst. Mogelijk speelt ook een rol dat sociale verbanden de zwarte gemeenschap bij elkaar houden. Zwarten moeten in Amerika doorgaans nog steeds veel meer uitdagingen trotseren dan blanken, maar als je niet van die sociale banden hebt, sta je er hier alleen voor.'
Werkt u dat eens verder uit?
Case: 'Veel banen voor laagopgeleide mensen hebben onregelmatige werktijden en leveren onvoldoende op. Voor alleenstaanden met kinderen is een bijbaan vaak lastig te combineren met zorgtaken. De connecties met andere mensen zijn dan van groot belang.'
Deaton: 'Een factor voor de “deaths of despair” kan dus de afname van het aantal gehuwden zijn, de toename van geboortes buiten het traditionele gezin.'
In hun onderzoek stellen Case en Deaton een voorlopige verklaring voor: 'cumulatief nadeel'. Dat wil zeggen dat elke leeftijdsgroep in de blanke arbeidersklasse sinds de Tweede Wereldoorlog meer last heeft van een lastige arbeidsmarkt, een laag opleidingsniveau, gezondheidsproblemen en verslechterende gezinsomstandigheden.
Om hun pijn te verlichten slikken niet minder dan 97,5 miljoen Amerikanen pijnstillers, zo blijkt uit de laatste National survey of drug use and health. Dat is 30% van de totale bevolking. De Verenigde Staten herbergen 5% van de wereldbevolking, maar zijn goed voor 80% van de mondiale consumptie van opiaten als morfine, heroïne en fentanyl.
Deze schokkende cijfers zijn door het werk van Case en Deaton vol in de belangstelling gekomen en hebben wetenschappers uit andere disciplines tot vervolgonderzoeken aangezet. 'Ons werk is zeker onderdeel van de discussie over de hervorming van de gezondheidszorg,' stelt Deaton. 'De aandacht voor de opiatencrisis (dagelijks sterven er honderd Amerikanen aan de gevolgen van drugsgebruik; vaak gaat het om heroïne en amfetamine, maar nog vaker om pijnstillers, red.) maakt het voor de Republikeinen in ieder geval veel moeilijker om hun plannen door te voeren.' Veel mensen dreigen immers hun zorgverzekering te verliezen, wat hun leven nog een stuk moeilijker zou maken.
In hoeverre speelt het gebrek aan vangnetten in de VS een rol?