Reconstructie van een Griekse tragedie: een zeldzame koninklijke blamage
Nog geen 36 uur na hun vertrek naar zonnige oorden, keerden de Oranjes zaterdagavond chagrijnig weer terug naar Nederland, waar de volkswoede over hun Griekse vakantie nog niet geluwd was. Premier Rutte neemt de verantwoordelijkheid op zich, zoals hij behoort te doen. Wat wist hij van de vakantieplannen? Reconstructie van een Griekse tragedie.
Jeroen Schmale en Jan Hoedeman 18-10-20, 19:52 Laatste update: 07:10
Zondagochtend, de camera’s draaien. Mark Rutte neemt gracieus de schuld op zich van de Griekse vakantie van de koning in coronatijd, casual gekleed in hoodie. ,,Het is mijn inschattingsfout en ook mijn fout om niet tijdig te zeggen: we moeten dat nog eens wegen”, zegt de premier over de vakantieplannen van koning Willem-Alexander. Eerder die zondagochtend heeft hij al een brief over de heikele kwestie gestuurd aan de Tweede Kamer.
Had Rutte werkelijk niet zelf bedacht dat een vakantie van de koning met zijn gezin in Griekenland vuur zou trekken? We zullen dat niet snel weten. Het contact tussen koning en premier is geheim, een black box. Wat wel vast staat, is dat de koning zelf niet besefte dat zijn plannen wel eens vuurwerk tot gevolg konden hebben. Zijn politiek antenne faalde. Terwijl de ministers iedereen opriepen niet naar het buitenland te gaan, vertrokken Willem-Alexander en zijn gezin wel.
Topbronnen zwijgen in alle toonaarden over de kwestie. ,,Als ik iets zeg, dan doorbreek ik misschien de eenheid van de Kroon’’, zegt een van hen. Het is nu eenmaal zo afgesproken dat de koning onschendbaar is en de ministers verantwoordelijk zijn voor zijn daden. Wat ging er precies allemaal aan vooraf?
Vrijdagmiddag, 48 uur eerder: bijna de herfstvakantie, koning Willem-Alexander heeft nog één plichtpleging. De vertrekkende ambassadeur van Kazachstan in Nederland komt langs, voor een afscheidsaudiëntie. De diplomaat wordt niet op het Haagse werkpaleis Noordeinde ontvangen, maar ‘thuis’ op Huis ten Bosch. Zo kan Willem-Alexander zich na deze laatste plichtpleging snel bij de rest van het gezin voegen, dat al voorpret heeft over de naderende trip naar zonnig Griekenland.
Surfplank
Geen minuut willen de Oranjes verliezen als het om vakanties gaat. Zo ontvangt het gezin aanstonds voor de zomervakantie in 2019 journalisten voor de gebruikelijke fotosessie. Op weg naar het hek van Huis ten Bosch worden zij al ingehaald door een busje met AA-kenteken, waarin tal van koffers en een grote surfplank liggen. Die spullen moeten snel naar het regeringstoestel, want de zomervakantie van zes weken staat op het punt van beginnen.
Nu de herfstvakantie. Rond het middaguur verlaat het gezin Huis ten Bosch. Op weg naar Schiphol-Oost, waar het regeringstoestel PH-GOV wacht.
De Boeing 737 Business Jet is sinds vorig jaar het nieuwe regeringstoestel. Kosten: 90 miljoen euro. Ministers en staatssecretarissen vliegen er mee af en aan. 12 procent van de vluchten komt op het conto van de Oranjes, ook voor privégebruik.
Zoals ook deze vrijdag. De Oranjes gaan via een vip-ingang langs de marechaussee en lopen naar het toestel. Goedgeluimd en niet gehinderd door enige kennis van de figuurlijke bom die nog tijdens hun vlucht zal ontploffen.
De witte PH-GOV is gesierd met blauwe letters: Koninkrijk der Nederlanden. Doorgaans stappen passagiers van het regeringstoestel in de hangar in, nu wacht het toestel minutenlang buiten, waarschijnlijk op de passagiers die met een overdekte vliegtuigtrap instappen. Ze taxiën naar de Polderbaan en stijgen om 14.04 uur op, voor een vlucht van een kleine drieëneenhalf uur. Meestal vliegt de koning zelf; zo haalt hij voldoende vlieguren voor zijn brevet, naast zijn werk als gastpiloot op KLM-lijnvluchten.
Het gezin is nog onderweg als het gekrakeel in het koninkrijk wat ze net achter zich hebben gelaten, losbarst. Ze vliegen ter hoogte van de Adriatische Zee als vicepremier Hugo de Jonge de wekelijkse persconferentie doet, omdat Rutte in Brussel bij de EU-top van regeringsleiders zit.
Politiek Den Haag volgt zoals altijd de livestream van de persconferentie. De Jonge krijgt een vraag over de vakantie van de koning. ,,Het is niet mijn dagelijks werk dat bij te houden’’, zegt hij zichtbaar ongemakkelijk. Freek Manche, plaatsvervangend directeur-generaal van de Rijksvoorlichtingsdienst en belast met kwesties over het Koninklijk Huis, zegt desgevraagd niet van een vakantie van de koning te weten.
Op dat moment barst de bom in Den Haag. ,,Hoe is dit in godsnaam mogelijk’’, roept een prominent uit de coalitie vertwijfeld uit. In tientallen appgroepjes rond fracties en bewindslieden domineert verbijstering. Fractievoorzitters appen met hun Kamerleden die het woord voeren over het Koninklijk Huis. Het nieuws verspreidt zich als een olievlek.
Vliegtuigspotter
In de voorbereiding op de persconferentie heeft De Jonge kort met Freek Manche gesproken over mogelijk gedoe rond de vakantie van de koning. De aanleiding was een tweet van Menno Swart. Deze luchtvaartjournalist heeft een dagtaak aan het volgen van de PH-GOV. Hij tweet dagelijks over de vluchten van dit toestel, zeker als een koninklijk gezelschap aan boord zit, en volgt de Oranjes tegenwoordig ook bij staatsbezoeken.