In een villa aan de kust verrast Rutte zondagmiddag de top van de VVD: ‘Ik ben niet beschikbaar’
RECONSTRUCTIE
Mark Rutte verklapte zondagmiddag al aan een kleine kring van VVD’ers dat hij uit de politiek vertrekt. Er was gebak, een traan, maar Rutte was vooral onvermurwbaar.
Tobias den Hartog, Jan Hoedeman 10-07-23, 20:01 Laatste update: 10-07-23, 20:22
Zondagmorgen om 11.26 uur gaat de telefoon van Ben Verwaayen. De naam ‘Mark Rutte’ prijkt op het scherm. Rutte belt wel vaker met de voormalig ceo, die fungeert als extern klankbord en politieke peetvader. De premier heeft een besluit genomen, en Verwaayen is de eerste die het hoort. Het gesprek duurt 9 minuten. Daarna krijgt ook Sophie Hermans telefoon en wordt de VVD-top opgetrommeld in de woning van Verwaayen.
Daar zitten ze, in de villa ergens langs de Nederlandse kust. Het is tegen tweeën. Edith Schippers, fractieleider in de Eerste Kamer, is uit Baarn gekomen. Ook partijvoorzitter Eric Wetzels en vicefractievoorzitter Bente Becker zijn van de partij. Dan neemt Rutte het woord. ,,Ik ben niet beschikbaar als lijsttrekker”, zegt hij zonder omhaal. Het kringetje valt stil. ,,Een korte mededeling, op z’n Marks”, zegt een aanwezige.
De rest is stomverbaasd. De stilte kruipt tegen de muren op, monden vallen open. Wat krijgen we nou, denkt iemand.
Stokje
Een ingewijde over dat moment: ,,Als je zo’n gesprek met elkaar zou voeren en dan denkt wat is nou goed voor het land, voor de partij en voor jou Mark, dan kun je tot de conclusie komen: het is beter als je ermee ophoudt. Dan groei je daar samen naartoe. Maar dat was nu niet! Zo ging het niet.’’
Maar Rutte licht het toe - een beetje zoals hij het een dag later met de rest van Nederland zal delen. Dat het ‘voor het land’ en ‘voor de partij’ beter is als hij wijkt. Rutte heeft persoonlijk de schuld gekregen van de kabinetsval. Zelfs bondgenoot CDA heeft hem ‘roekeloos’ genoemd. En er zijn inmiddels heel wat partijen die niets meer met hem te maken willen hebben. Later die dag zullen PvdA en GroenLinks datzelfde zeggen, maar Rutte weet dat dan nog niet.
Hij heeft het besluit zaterdag al genomen. Hij was er sinds vrijdagavond over gaan nadenken. ,,Dit is gewoon het beste. Het voelt goed om het stokje door te geven’’, zegt hij zowel zondag binnenskamers als maandag in het openbaar.
De rest probeert het die zondag nog wel even. ,,Kunnen we er nog over praten?” En: ,,Staat het vast?” Rutte blijkt onwrikbaar, het besluit definitief. Niemand in de partijtop heeft vooraf op hem ingepraat, zeggen VVD’ers. ,,Het was zijn besluit. Autonoom. Zoals hij altijd de regie wil.”
Hoe nu verder
In de woonkamer komt er koffie, er zijn ‘lekkernijen’, frisdrank. Er wordt niet gepauzeerd, er wordt vooral gepraat. En al snel niet alleen meer over Ruttes besluit, maar ook: hoe nu verder.
Uiteindelijk zitten ze bij elkaar tot 17.00 uur. Waar iedereen blij mee is, Rutte voorop, is dat het een afscheid ‘in stijl’ wordt. Geen afstraffing bij verkiezingen, geen ruzie, geen slaande deuren. Dan nemen ze afscheid, met een handdruk. En de instructie is: koppen dicht, Rutte wil dat dit niet uitlekt, hij wil het de Tweede Kamer zelf zeggen. Zelfs de VVD-ministers worden niet gebeld.
Zoals hij de volgende dag ook de rest van Nederland verrast. In de Tweede Kamer maakt iedereen zich maandagochtend op voor een debat waarin een deel van de oppositie hem het liefst meteen weg wil hebben uit het Torentje. Er ligt een motie van wantrouwen voor klaar. Maar Rutte snijdt iedereen de pas af met een korte verklaring. Bijna achteloos zegt Rutte dat hij nog iets ‘persoonlijks’ kwijt wil en ‘niet opnieuw beschikbaar’ is als lijsttrekker. En ‘de politiek zal verlaten’.
In de bankjes van de VVD in de Tweede Kamer vallen de monden open. De fractie heeft nota bene op zondagochtend vroeg nog vergaderd over het debat, maar dit wisten zij ook niet. ,,Oh, wacht even, deze dag wordt heel anders”, realiseert een VVD-parlementariër zich.
Doodstil
In de appgroep blijft het lang stil, tot er één berichtje komt: ,,We gaan ons verzamelen in de fractiekamer.’’ Daar is het doodstil. Fractieleider Sophie Hermans meldt dat Rutte eraan komt. Maar daarna zegt even niemand iets. Vijftig mensen zitten er bij elkaar, maar niemand neemt het woord. ,,Het was collectieve rouwverwerking”, zegt een VVD-Kamerlid.
Als Rutte binnenkomt, krijgt hij een staande ovatie. Hij licht nog eens zijn besluit toe. Typerend: terwijl iedereen nog sip kijkt, is Rutte de eerste die weer een ‘big smile’ op zijn gezicht tovert. ,,Ach, jongens, al dat applaus is allemaal niet nodig.”
Hermans houdt een iPad omhoog waarop via Zoom een paar VVD-bewindslieden meekijken. Micky Adriaansens, Mark Harbers, Eric van der Burg en Conny Helder.
Als Rutte het over de VVD als ‘onze club’ heeft, krijgt hij het te kwaad. Maar hij erkent ook dat al die jaren regeren met veel concessies gepaard zijn gegaan. ,,Ik heb wel dingen gedaan waarvan jullie dachten: moeten we die ook weer slikken?’’
Hij prijst zich gelukkig dat ze onderling altijd ‘zacht in de omgang’ zijn geweest En moet even slikken als hij zegt: ,,Het is nu aan jullie, de nieuwe generatie.’’
ad.nl