Beeld: ANP
Kenneth Rogoff - IMF, Harvard - denkt dat de focus op Frankrijk en Duitsland allerlei positieve ontwikkelingen in Europa aan het zicht onttrekt.
De aanhoudende economische zwakte van Duitsland suggereert dat er waarschijnlijk niet snel een einde zal komen aan de langdurige economische malaise in de Europese Unie. Nu traditionele achterblijvers als Italië en Frankrijk tekenen van herstel vertonen en Centraal- en Oost-Europese leden het goed doen, kunnen de economische vooruitzichten van het blok echter nog steeds een positieve wending nemen.
Dat schrijft althans econoom Kenneth Rogoff, hoogleraar economie aan Harvard (en schaakgrootmeester) op de opiniewebsite Project Syndicate. Na 15 jaar van economische onrust - van de Europese schuldencrisis tot de coronapandemie en de Russische invasie in Oekraïne - lijkt de Europese economie in 2024 ondermaats te presteren. Is dat ook zo?
Duitsland en Frankrijk haperen
Duitsland, de grootste economie van Europa, is bijzonder hard getroffen door de stijging van de energieprijzen en de aanhoudende vertraging in China. Bovendien heeft Duitsland zijn eigen economische problemen verergerd door veel van de marktgerichte hervormingen van voormalig bondskanselier Gerhard Schröder, die eerder de basis vormden van de robuuste groei van het BBP, af te zwakken of terug te draaien. Hoewel toonaangevende Duitse economen voorspellen dat het land in 2024 (ternauwernood) een recessie zal ontlopen, blijven de economische vooruitzichten precair.
Frankrijk doet het iets beter. Maar met een begrotingstekort van 5,5% van het BBP in 2023 terwijl de reële rente stijgt, staat de Franse regering onder druk om het beleid aan te scherpen. Aan de andere kant groeit Italië weer, na jaren van dalende productiviteit en hardnekkige schuldproblemen. Griekenland, dat de grootste ondergrondse economie van de Europese Unie heeft blijft het moeilijk hebben, vooral door de wijdverbreide belastingontduiking.
Optimisme in Oost-Europa
Toch zijn er redenen voor optimisme. Ten eerste doen de Centraal- en Oost-Europese economieën het al een tijdje beter dan West-Europa. Volgens Eurostat heeft Polen zowel Griekenland als Portugal ingehaald in termen van reëel BBP per hoofd van de bevolking en liggen landen als Roemenië op koers om binnen de komende vijf jaar vergelijkbare mijlpalen te bereiken. Terwijl Hongarije worstelde met wisselkoersschommelingen en een krimp van 0,8% in 2023 als gevolg van de pogingen van premier Viktor Orbán om de onafhankelijkheid van de centrale bank in te perken, zal het land naar verwachting in 2024 en 2025 weer een solide groei laten zien.
Natuurlijk vergrijzen de Midden- en Oost-Europese landen ook snel, net als hun westerse tegenhangers. Toch zal het snelgroeiende Oosten voorlopig de algemene groei van Europa blijven aanvoeren. Hoewel Amerikaanse waarnemers de vooruitgang van deze landen vaak als vanzelfsprekend beschouwen, mag het vermogen van de EU om nieuwe lidstaten te helpen hun oude institutionele problemen en corruptie te overwinnen niet worden onderschat.
Inhaalslag in Zuid-Europa
Ten tweede groeit Zuid-Europa ook sneller dan Noord-Europa. Spanje, Portugal en zelfs Griekenland overtreffen de Duitse groei sinds 2020 ruimschoots. Deels is het een inhaalslag: in de jaren na de wereldwijde financiële crisis ging het in Zuid-Europa niet goed. Gezien de robuuste toeristische sector van deze landen en hun beperkte afhankelijkheid van verwerkende industrie zou deze groei kunnen aanhouden.
De efficiënte Duitsers
Ten derde zou het onverstandig zijn om in te zetten op een langdurig achterblijvende Duitse economie. Toen Rogoff eind jaren zeventig afstudeerde, presenteerde een van zijn klasgenoten een artikel waarin hij liet zien hoe Oost-Duitsland het beter had gedaan dan andere economieën van het Sovjetblok. "Ze moeten nog een systeem uitvinden waarin de Duitse economie inefficiënt is", grapte hij.
Hoewel de recente verschuiving naar links daar misschien verandering in zal brengen, is het waarschijnlijker dat het land erin zal slagen zijn koers te corrigeren en terug te keren naar het bouwen van hoogwaardige infrastructuur.
Nieuwe leiders aan het roer
Ten vierde kunnen de komende verkiezingen in Europa het hoognodige effectieve leiderschap met zich meebrengen. De Franse president Emmanuel Macron, die ooit werd gezien als de opvolger van de voormalige Duitse bondskanselier Angela Merkel als meest gerespecteerde leider van Europa, heeft moeite om de talrijke economische uitdagingen van zijn land aan te pakken en is bekritiseerd om zijn naïviteit in de omgang met de Russische president Vladimir Poetin.
En Merkels eigenlijke opvolger als Duitse kanselier, Olaf Scholz, worstelt met goedkeuringscijfers waarbij de Amerikaanse president Joe Biden nog populair lijkt. Met de Duitse federale verkiezingen van 2025 in het vooruitzicht is de kans reëel dat Scholz wordt vervangen.
Ondanks dat hij het Verenigd Koninkrijk stabiliseert, wordt premier Rishi Sunak gehinderd door de wijdverspreide perceptie dat hij op weg naar de uitgang is. De Conservatieve Partij van Sunak ligt momenteel ver achter in de peilingen bij de heropgeleefde Labourpartij, die zich met succes heeft gepositioneerd als economisch midden. De Italiaanse premier Giorgia Meloni daarentegen heeft zich onverwacht ontpopt als een van de meest effectieve en populaire leiders van Europa.
Russische dreiging
Tot slot kan de dreigende overwinning van Rusland in Oekraïne een katalysator zijn voor Europa's fiscale integratie - nog niet zo lang geleden een ondenkbaar vooruitzicht. Intussen is het onwaarschijnlijk dat de Amerikaanse presidentsverkiezingen van november de aanhoudende politieke onrust in Amerika zullen temperen, ongeacht de uitslag.
Dit alles wijst erop dat de situatie in Europa kan veranderen. De Europese aandelenmarkten zouden de onverwacht sterke prestaties van vorig jaar gemakkelijk kunnen herhalen, aangezien de waarderingen er aanzienlijk lager zijn dan die in de VS. Hoewel de Amerikaanse aandelenmarkt het al jaren beter doet dan de Europese, zou dat in 2024 wel eens anders kunnen zijn.
De Europese economieën hebben lange tijd ondermaats gepresteerd, maar geen enkele trend duurt eeuwig. Hoe somber de vooruitzichten voor Europa nu ook lijken, ze kunnen later dit jaar alweer beter zijn.
Lees ook: 'Volgende crisis kan sneller komen dan beleggers denken' (2019)
Meld u aan voor de Belegger.nl dagelijkse nieuwsbrief
en blijf op de hoogte van de laatste ontwikkelingen op de beurs!